In essentie
- Emoties zijn voelbaar in je lichaam. Elke emotie roept specifieke lichamelijke sensaties op — van spanning in je schouders bij stress tot warmte in je borst bij vreugde. Deze signalen zijn evolutionair en biologisch bepaald, en vormen de basis van emotionele zelfkennis.
- Emotionele lichaamskaarten zijn wetenschappelijk onderbouwd. Fins onderzoek toonde aan dat emoties universele lichamelijke activatiepatronen hebben. Deze ‘body maps’ bevestigen dat voelen letterlijk in het lichaam gebeurt, en niet alleen in je hoofd.
- Empathie is een lichamelijke ervaring. Dankzij spiegelneuronen ervaar je ook emoties van anderen in je eigen lichaam. Hierdoor begrijp je mensen niet alleen cognitief, maar voelend — van binnenuit.
- Lichaamsbewustzijn kun je trainen. Mindfulness, meditatie, yoga en andere lichaamsgerichte oefeningen helpen je om subtiele signalen beter te herkennen. Daardoor word je vaardiger in het reguleren van emoties en het omgaan met de gevoelens van anderen.
- Je taal weerspiegelt je lichamelijke ervaring. Uitdrukkingen als ‘een brok in je keel’ of ‘je hart voelen bonzen’ zijn niet alleen beeldspraak, maar directe vertalingen van wat je lijf voelt. Lichaamstaal is universeel — en leert je precies waar je emotie zit.
Hoe herken je emoties in je lichaam?
Ons lichaam is eigenlijk een groot gevoelsinstrument. Emoties drukken zich uit in lichaamssensaties. Het zijn biologische mechanismen (1). We weten allemaal dat bij angst onze spieren aanspannen en onze handen gaan zweten en trillen. Denk maar aan een belangrijk gesprek waarvoor je nerveus bent.
Finse onderzoekers brachten deze lichamelijke sensaties van emoties in kaart, een soort bodymapping (2). Het was al bekend dat emoties te zien zijn aan je gezichtsuitdrukking, maar je hele lichaam doet mee. En nu is dat ook in kaart gebracht. Zelfs gevoelens waarvan je dacht dat ze in je hoofd zitten, creëren ook sensaties in de rest van je lichaam.
Het onderzoek onderbouwt daarmee dat, om emoties te herkennen, te begrijpen en te verwerken, we ze in ons lichaam moeten voelen.
Hierboven zie je de een aantal van deze lichaamskaarten van emoties, ofwel Bodily Maps of Emotions. Geel en rood laten een verhoogde ervaring van gevoelssensaties zien. Zwart is neutraal. Blauw is een verlaagde ervaring van gevoelssensaties. Een rood hoofd wijst op veranderingen in gedachten en gevoelens.
Deze ‘maps’ laten zien dat elke emotie een specifieke locatie en intensiteit heeft in je lichaam. Woede en blijdschap activeren vooral armen en schouders, terwijl walging je spijsverteringsstelsel beïnvloedt. Geluk is uniek omdat het je hele lichaam warm maakt.
Gevoelens in de nek, schouders en armen zijn het meest prominent aanwezig bij emoties die ervoor zorgen dat we een beweging naar andere mensen maken, zoals bij woede en blijdschap. Minder energie in je armen en benen is kenmerkend voor verdriet en somberheid. Walging blijkt een verhoogde activiteit in de regio van het spijsverteringsstelsel te veroorzaken. In tegenstelling tot alle andere emoties werd geluk geassocieerd met verhoogde sensaties over het hele lichaam.
Alle uitdrukkingen die we in onze taal kennen, kloppen dus! Iets drukt als een zware last op je schouders. Het voelt als een mes in je rug, of een stomp in je maag, en we branden van verlangen, of we hebben een leeg gevoel. De uitdrukkingen in de taal kunnen per land verschillen, maar de lichamelijke beleving van de emotie, is overal hetzelfde.
Hoe kun je emoties van anderen voelen via je eigen lichaam?
Door spiegelneuronen in je hersenen kun je de emoties van anderen letterlijk in je eigen lichaam ervaren. Deze speciale zenuwcellen activeren niet alleen bij het zien van bewegingen, maar ook bij het waarnemen van intenties en emoties, waardoor empathie een lichamelijke ervaring wordt.
Het lijkt misschien minder voor de hand liggend maar ook bij het aanvoelen van de emoties en gevoelens van anderen speelt je lichaam dus een sleutelrol. Ook de emoties van anderen worden we ons namelijk bewust en kunnen we begrijpen via ons eigen lichaam. Hieronder wat meer uitleg.
Door spiegelneuronen kun je voelen wat een ander voelt
Bij het aanvoelen van de emoties van anderen en wat deze emoties voor hen betekenen, spelen de spiegelneuronen een cruciale rol. Dit is een speciale groep zenuwcellen in onze hersenen. Een spiegelneuron is een zenuwcel die actief wordt als je iemand anders iets ziet doen. Je ziet bijvoorbeeld dat iemand te dicht bij een kaars komt en zijn hand terugtrekt en onwillekeurig voel je in je arm dezelfde terugtrekkende beweging. De neuron spiegelt het gedrag alsof je het zelf uitvoert.
Maar er is meer. Dit systeem is zo verfijnd dat je niet alleen de beweging in jezelf kunt voelen, maar ook de intentie daarvan. Spiegelneuronen zorgen er niet alleen voor dat je de bewegingen van een ander in jezelf voelt, maar ook de bedoeling en de emotie die erachter zit (3). Als je iemand ziet die een vies gezicht trekt als hij een hap eten neemt, zul jij de emotie walging ervaren. Je hoeft niet na te denken over wat die persoon bedoelt met zijn vieze gezicht maar je begrijpt het instinctief.
We begrijpen anderen dus niet alleen door ons voor te stellen hoe iets voor hem of haar moet zijn, maar ook door het letterlijk in ons eigen lichaam te voelen.
Hoe kun je je lichaam als gevoelsinstrument trainen?
Je kunt je gevoeligheid voor lichamelijke sensaties ontwikkelen door mindfulness, meditatie en lichaamsgerichte oefeningen. Deze technieken helpen je om je aandacht naar het hier-en-nu te brengen en je lichaamsbewustzijn te vergroten, waardoor je emoties beter kunt herkennen en verwerken.
Mindfulness en meditatie
Mindfulness en meditatie zijn enorme hulpmiddelen hierbij omdat ze je helpen om je aandacht in het hier-en-nu te brengen (4). Het vraagt vertragen en de tijd nemen.
Door in ‘het nu’ te zijn en je waarneming te ontwikkelen tijdens een emotie, kun je de ervaring van de emotie steeds beter toelaten. Tegelijkertijd wordt je neiging om er iets aan te doen, losgelaten. Hierdoor raken we minder verstrikt in een emotie en kunnen we de juiste “afstand” bewaren om alle informatie die er in zit daadwerkelijk uit te lezen.
Meditatie en mindfulness helpen je ook om open te staan voor anderen. Vaak hebben we allerlei filters en muurtjes, maar meditatie en mindfulness helpen om open te staan voor je ervaring in het contact met anderen.
Je kunt met mindfulle aandacht intunen op je lichaam en de sensaties die daar zijn. Een bodyscan is een voorbeeld van een praktische oefening waarin je dit bewust doet. Maar je kunt ook denken aan Yoga. Eigenlijk versterken alle vormen van lichaamswerk, waarin je op een bewuste en voelende manier contact maakt met je lichaam, dit vermogen.
Conclusie
Je lichaam is een verfijnd instrument dat constant communiceert over je emotionele gemoedstoestand. De wetenschappelijke ontdekking van emotionele lichaamskaarten bevestigt dat ons lichaam een sleutelrol speelt in voelen en daarmee in doorvoeld begrijpen. Door bewust te worden van deze natuurlijke verbinding tussen lichaam en emotie, krijg je toegang tot een rijke bron van zelfkennis en emotionele intelligentie.
Het ontwikkelen van je lichaam als gevoelsinstrument vraagt oefening en geduld, maar is bijzonder waardevol. Je leert niet alleen jezelf beter kennen, maar ook anderen dieper te begrijpen door de kracht van spiegelneuronen. In een wereld waarin we vaak in ons hoofd leven, nodigt je lichaam je uit om terug te keren naar je intuïtieve wijsheid en authentieke zelf.
Veelgestelde vragen over het lichaam en emoties
Waarom voel ik emoties sterker in mijn lichaam dan anderen?
Mensen verschillen in hun lichamelijke gevoeligheid voor emoties. Sommigen zijn van nature meer afgestemd op hun lichaamssignalen, terwijl anderen dit vermogen kunnen ontwikkelen door oefening en aandacht.
Kunnen kinderen ook leren hun lichaam als gevoelsinstrument te gebruiken?
Ja, kinderen zijn vaak van nature al goed in het voelen van emoties in hun lichaam. Door hen te helpen benoemen wat ze voelen en waar, kun je dit natuurlijke vermogen versterken.
Wat als ik mijn emoties juist minder in mijn lichaam wil voelen?
De lichaamssensaties van emoties kunnen soms overweldigend voelen. Door bewustwording van je lichaam en ademhalingsoefeningen, kun je leren omgaan met intense sensaties zonder ze weg te drukken.
Hoe weet ik of een lichamelijke sensatie een emotie is of iets fysiek?
Emotionele lichaamssensaties zijn vaak korter van duur, gekoppeld aan gedachten of situaties, en veranderen met je gemoedstoestand. Bij twijfel is het natuurlijk altijd verstandig om lichamelijke klachten medisch te laten checken.
Kunnen spiegelneuronen je ook teveel laten voelen van anderen?
Ja, zeer empathische mensen kunnen soms veel voelen van de emoties van anderen. Dat kan een mooie kwaliteit zijn, maar vraagt wel om stevigheid in jezelf. Je kunt leren om het voelen ‘bij’ de ander in balans te brengen door heel bewust je aandacht weer naar jezelf terug te brengen. Dan ga je ook beter onderscheiden wat van jou, en wat van de ander.
Verder verdiepen
Wil je meer leren over emotionele intelligentie en lichaamsbewustzijn? Lees hier verder:
Bronnen
- Damasio, A. R. (1999). The feeling of what happens: Body and emotion in the making of consciousness. New York, NY: Harcourt Brace.
- Nummenmaa, L., Glereana, E., Harib,R., & Hietanend, J.K. (2014) Bodily maps of emotions. PNAS | vol. 111 (2) 646–651
- Keysers, C. (2012). Het empathische brein. Waarom we socialer zijn dan we denken. Amsterdam: uitgeverij Bert Bakker.
- Mindfulness-Based Stress Reduction – National Center for Biotechnology Information