Emoties verwerken en loslaten (met oefening)

Foto: Jen Theodore

Als het gaat om het verwerken van emoties is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen emoties en gevoelens. Ondanks dat de termen vaak door elkaar gebruikt worden, zijn het twee hele verschillende dingen. Want hoewel je je emoties voelt, zijn ze niet hetzelfde als je gevoel. 

Emoties

Emoties zijn informatiedragers. Ze geven ruwe informatie door die je iets vertellen over wat je nodig hebt in de situatie waarin je verkeert. Zo zorgen ze steeds voor aanpassing en herstel van jouw balans en evenwicht in relatie tot je ervaringen in de buitenwereld.

Emoties liggen verankerd in je neurobiologie en geven hun boodschap razendsnel door via een fysiologische reactie in je lichaam. Ze hebben een lading om je in beweging te zetten om dat te doen wat nodig is. In deze blog lees je meer over hoe je emoties kunt herkennen en hoe ze in je lichaam werken.

Een emotie helen of verwerken is het doorvoelen van de emotie en te doorgronden. In plaats van onderdrukken, afleiden, of er op een andere manier bij weg te gaan, ga je juist voelen. Dit voelen doe je om tot in de finesses te begrijpen wat je geraakt heeft en waar de pijn, die ermee samen hangt, vandaan komt. 

Door jezelf naar je emoties toe te wenden, in plaats van ervan af, verandert er al iets wezenlijks: je draait alles om. Via die weg kom je tot je oorspronkelijke behoefte: wat was er nodig geweest? Hoe voelt het nu dat je dat moest doorstaan? Wanneer je tot de kern komt, merk je dat er een verschuiving optreedt. Je kunt dit voelen als een opluchting, er komt letterlijk weer lucht in je systeem en de boel gaat weer stromen.

Gevoelens

Wat je ervaart wanneer je een emotie verwerkt hebt, zijn gevoelens. Gevoelens zijn veel kalmer. De lading die ons in beweging moest zetten, is er van af. We hebben de emotie doorvoeld en begrepen. Het laat ons los. 

De verschillen tussen emoties en gevoelens

• Emoties zijn chemische reacties van het zenuwstelsel, bedoeld om ons in beweging te brengen. Gevoelens zijn verwerkte emoties. Ze bevatten niet meer de lading om ons in beweging te zetten maar wel een bepaalde kleur of gevoelstoon die ook informatie bevat. Zo kun je weemoedig aan een bepaalde situatie denken.
• Emoties komen snel op, geven een signaal, en verdwijnen dan weer snel. Een gevoel blijft vaak lang aanwezig.
• Emoties zijn vaak intens. Je zenuwstelsel is geactiveerd. Gevoelens zijn kalm van aard en je blijft er rustig onder.

Ook al ben je heel erg bereid om de emotie te doorvoelen, dan weet je vaak nog niet hoe. Soms is het al zo lang geleden, dat je niet meer bewust de link legt met een bepaalde situatie. Of je weet juist heel goed waar het over gaat, maar het voelt zo pijnlijk dat je merkt dat je eenvoudigweg blokkeert als je er alleen al aan denkt. 

Oefening om emoties te verwerken

Je kunt de volgende oefening doen om naar de emotie toe te gaan om deze te verwerken. Deze oefening wordt ook veel gebruikt als emotieregulatietechniek. Je kunt hem gebruiken voor ‘oude’ emoties, maar ook als je merkt dat je overstuur of verward bent in een situatie in het hier-en-nu.

Het is belangrijk om vooraf contact te maken met je stiltepunt. Dit is de waarnemende positie van je grotere zelf van waaruit je de oefening doet. Vanuit de waarnemer maak je contact met de ervaring van toen. Dat is de sleutel in de verwerking. Je wilt namelijk niet de emotie en situatie herbeleven, maar je wilt haar verwerken.  

Do’s & don’ts

Mocht je willen werken met emoties gerelateerd aan traumatische ervaringen, dan is het aan te raden om dit niet in je eentje te doen. Je wilt jezelf niet hertraumatiseren. Bij een traumatische ervaring is het risico aanwezig dat je overweldigd wordt door je emotie, en blijft steken in herbeleving. Dat kost ontzettend veel energie en is helemaal niet helend. Een psycholoog, het liefst iemand die het paadje van binnenuit zelf kent, is getraind om te herkennen wanneer je in de emotie ‘verdwijnt’ en kan je op dat moment helpen om daar uit te komen. Vervolgens helpt hij/ zij je om de emoties op een gedoseerde manier te verwerken. 

Oefening

1. Ga zitten in stilte en maak een veilige plek. Dit is een plek die je in je herinnering kunt ophalen en waar je een prettige associatie bij hebt. Op deze plek voel je je veilig en op je gemak en kom je tot rust. Ieder moment dat je merkt dat het je te veel wordt, kun je hier naar terug. 
2. Richt je aandacht naar binnen en neem de tijd om stil te staan bij de emotie die je voelt. Dit kan onnatuurlijk voelen omdat we vaak gewoon zijn om er bij weg te gaan.
3. Stel vast op welke plek in je lichaam je dat voelt. Geef de spanning die met de emotie gepaard gaat een cijfer op een schaal van 1 tot 10.
4. Zoek naar een beeld of metafoor die past bij wat je in je lichaam voelt. Bijvoorbeeld: het voelt als een steen die mijn keel blokkeert.
5. Zeg tegen jezelf: ‘dit voelt als …’ (verdriet, angst, boosheid, rancune, schaamte, …)
6. Blijf bij het gevoel en scherp het woord aan totdat het precies klopt. Op dat moment zul je iets van een gevoel van opluchting ervaren en lijkt de ruimte die de emotie in je lijf inneemt, kleiner te worden. Het wordt meer behapbaar.
7. Vraag aan jezelf (aan je lijf, niet aan je hoofd): ‘Wat maakt dat ik me zo voel?’ En: ‘Wat heb ik nu nodig?’ Kijk wat er in je opkomt, en neem het serieus.

Emoties onderdrukken

Door opvoeding, de maatschappij, of in een bepaalde cultuur, leren we om emoties weg te stoppen. Het verzet tegen de emotie creëert dan steeds weer dezelfde fysiologische reactie in je lichaam en kan eindeloos doorgaan. Doen we dat te lang, dan gaan de opgekropte emoties als spanningen vastzitten.

Onrust in je hoofd

Ons hoofd zoekt dan een uitweg en probeert de spanning met denken op te lossen. Dat uit zich vaak in piekeren. Piekergedachten zijn een uiting van een ‘onopgeloste’ situatie. Je keert dan in gedachten keer op keer terug naar een bepaalde situatie in de hoop om nu wel een uitweg te vinden. De emoties dienen zich hierbij steeds weer opnieuw aan.

Denk maar eens terug aan een situatie waarin je je beledigd voelde. Of een situatie waarin iemand een vervelende grap met je uithaalde. Je kunt je dan keer op keer opnieuw boos voelen, schaamte en misschien ook wel verdriet. Je gedachten voeden de emotie en andersom. Je kunt dit eindeloos herhalen. Totdat je de emotie verwerkt, dan is er rust. 

Conclusie

Het verwerken van emoties is een essentieel proces voor emotioneel welzijn en persoonlijke groei. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen emoties en gevoelens: emoties zijn directe, vaak intense reacties van het zenuwstelsel, terwijl gevoelens kalmer zijn. Door emoties te doorvoelen en te begrijpen, transformeren ze in gevoelens die ons informatie geven zonder ons te overweldigen. Dit verwerkingsproces kan moeilijk zijn, vooral bij oude of traumatische emoties, en vereist soms begeleiding van een professional om hertraumatisering te voorkomen.

Het negeren of onderdrukken van emoties leidt vaak tot piekeren en voortdurende onrust. Het toepassen van emotieregulatietechnieken, zoals het bewust waarnemen en doorvoelen van emoties in een veilige omgeving, kan helpen bij het vinden van innerlijke rust en het loslaten van opgehoopte spanningen.

Leestip: Ronald J. Frederick. Omarm je emoties. Vrij van angst voor je gevoelens