Emoties verwerken en loslaten (met oefening)

Foto: Jen Theodore

Emoties: de ruwe informatie

Emoties zijn fysiologische boodschappen die onze hersenen ons geven. We ervaren ze als lichaamssensaties met een lading. Die lading is bedoeld om je in beweging te zetten. Iedere emotie heeft zijn eigen functie en eigen beweging. Als je boos bent, is er een grens overschreden die vraagt om herstel. Als je bang bent, is er onveiligheid, die vraagt om bescherming te zoeken.

Emoties hebben dus als functie om je in beweging te zetten, en als je die beweging volgt, gaan ze als een golfslag door je lichaam en ebben ze weer weg. De beweging volgen betekent dat je kijkt wat er nodig is, wat jouw behoefte is, wat de situatie vraagt, en dat je een adequate respons daar op geeft.

Emoties onderdrukken

Door opvoeding, de maatschappij, of in een bepaalde organisatiecultuur, leren we om emoties weg te stoppen. Het verzet tegen de emotie creëert dan steeds weer dezelfde chemische reactie in het lichaam en kan eindeloos doorgaan. Doen we dat te lang, dan gaan de opgekropte emoties als spanningen vastzitten.

Onrust in je hoofd

Ons hoofd zoekt dan een uitweg en probeert de spanning met denken op te lossen. Dat uit zich vaak in piekeren. Piekergedachtes zijn vaak uitingen van een ‘onopgeloste’ situatie. Je keert dan keer op keer terug naar een bepaalde situatie en de emoties dienen zich steeds weer opnieuw aan.

Denk maar eens terug aan een situatie waarin je je beledigd voelde. Of een situatie waarin iemand een vervelende grap met je uithaalde. Je kunt je dan keer op keer opnieuw boosheid voelen, schaamte en misschien ook wel verdriet. Je gedachten voeden de emotie en andersom. Je kunt dit eindeloos herhalen. Tot je de emotie hebt verwerkt, dan is er rust. 

Onopgeloste situaties

Als we het hebben over emoties helen of emoties verwerken, dan doelen we op deze onopgeloste situaties. Het zijn situaties waarin we iets pijnlijks meemaakten, gekwetst werden, in de steek gelaten, of afgewezen. Het zijn situaties waarin je geen gehoor hebt gegeven aan het signaal van de emoties. Je hebt de beweging niet gevolgd. 

Als de beweging stagneert, omdat je die onderdrukt, of blokkeert blijft de lading van de emotie in je lichaam. En dat voel je! Er kunnen spanningen ontstaan en pijnlijke plekken. Vaak proberen we ook dat te onderdrukken of er afleiding voor te zoeken. Soms hebben we dat al heel jong geleerd en is het onderdeel van een hechtingspatroon. 

Emoties verwerken

Een emotie helen of verwerken is het doorvoelen van de emotie, van de lading. In plaats van onderdrukken, afleiden, of er op een andere manier bij weg te gaan, ga je juist voelen. Dit voelen doe je om tot in finesse te begrijpen wat je geraakt heeft, en waar de pijn die ermee samen hangt vandaan komt. 

Door jezelf naar je emoties toe te wenden, in plaats van er van af, verandert er al iets wezenlijks: je draait alles om. Via die weg kom je tot je oorspronkelijke behoefte: wat was er nodig geweest? Hoe voelt het nu dat je dat moest doorstaan? Wanneer je tot de kern komt, merk je dat er een verschuiving optreedt. Je kunt dit voelen als een opluchting, er komt letterlijk weer lucht in je systeem en de boel gaat weer stromen. 

Gevoelens

Wat je dan ervaart zijn gevoelens. Gevoelens zijn veel kalmer. De lading die ons in beweging moest zetten, is er van af. We hebben de emotie doorvoeld en begrepen. Het laat ons los. 

De verschillen tussen emoties en gevoelens

• Emoties zijn chemische reacties van het zenuwstelsel, bedoeld om ons in beweging te brengen. Gevoelens zijn verwerkte emoties. Ze bevatten niet meer de lading om te bewegen maar wel een bepaalde kleur of gevoelstoon die ook informatie bevat. Zo kun je weemoeidig aan een bepaalde situatie denken.
• Emoties komen snel op, geven een signaal, en verdwijnen dan weer snel. Een gevoel blijft vaak lang aanwezig.
• Emoties zijn vaak intens. Je zenuwstelsel is geactiveerd. Gevoelens zijn kalm van aard en voelen rustig.

Ook al ben je heel erg bereid om de emotie te doorvoelen, dan weet je vaak nog niet hoe. Soms is het al zo lang geleden, dat je niet meer bewust de link legt met een bepaalde situatie. Of je weet juist heel goed waar het over gaat, maar het voelt zo pijnlijk dat je merkt dat je eenvoudigweg blokkeert als je er alleen maar aan denkt. 

Oefening om emoties te verwerken

Je kunt de volgende oefening doen om naar de emotie toe te gaan om deze te verwerken. Deze oefening wordt ook veel gebruikt als emotieregulatietechniek. Je kunt hem gebruiken voor ‘oude’ emoties, maar ook als je merkt dat je overstuur of verward bent in een situatie in het hier-en-nu.

Het is belangrijk om vooraf contact te maken met je stiltepunt. Dit is de waarnemende positie van je grotere zelf van waar uit je de oefening doet. Vanuit de waarnemer maak je contact met de ervaring van toen. Dat is de sleutel in de verwerking. Je wilt namelijk niet de emotie en situatie herbeleven, maar je wilt haar verwerken.  

Do’s & don’ts

Mocht je willen werken met emoties gerelateerd aan traumatische ervaringen, dan is het fijn om dit niet in je eentje te doen. Je wilt jezelf niet hertraumatiseren. Bij een traumatische ervaring is het risico aanwezig dat je overweldigd wordt door je emotie, en blijft steken in herbeleving. Dat kost ontzettend veel energie en is helemaal niet helend. Een psycholoog is getraind om te herkennen wanneer je in de emotie ‘verdwijnt’ en kan je op dat moment helpen om daar uit te komen. Vervolgens helpt hij/ zij je om de emoties op een gedoseerde manier te verwerken. 

Oefening

1. Ga zitten in stilte en maak een veilige plek. Dit is een plek die je in je herinnering kunt ophalen en waar je een prettige associatie bij hebt. Op deze plek voel je je veilig en op je gemak en kom je tot rust. Ieder moment dat je merkt dat het je te veel wordt, kun je hier naar terug. 
2. Richt je aandacht naar binnen en neem de tijd om stil te staan bij de emotie die je voelt. Dit kan onnatuurlijk voelen omdat we vaak gewoon zijn om er bij weg te gaan.
3. Stel vast op welke plek in je lichaam je dat voelt. Geef de emotie een cijfer op een schaal van 1 tot 10 hoe hoog de spanning ervan is.
4. Zoek naar een beeld of metafoor die past bij wat je in je lichaam voelt. Bijvoorbeeld: het voelt als een steen die mijn keel blokkeert.
5. Zeg tegen jezelf: ‘dit voelt als …’ (verdriet, angst, boosheid, rancune, schaamte, …)
6. Blijf bij het gevoel en scherp het woord aan totdat het precies klopt. Op dat moment zul je iets van een gevoel van opluchting ervaren en lijkt de ruimte die de emotie in je lijf inneemt, kleiner te worden. Het wordt meer behapbaar.
7. Vraag aan jezelf (aan je lijf, niet aan je hoofd): ‘Wat maakt dat ik me zo voel?’ En: ‘Wat heb ik nu nodig?’ Kijk wat er in je opkomt, en neem het serieus.

Leestip: Ronald J. Frederick. Omarm je emoties. Vrij van angst voor je gevoelens