Foto: Giuseppe Cuzzocrea
Wat is walging?
Walging wordt geassocieerd met dingen die we ervaren als onhygiënisch, oneetbaar, onaanvaardbaar, of op een andere manier weerzinwekkend. Een vies toilet, een nare pussende wond, braaksel en bedorven eten roepen afkeer in ons op. Maar ook immoreel gedrag wat onze normen, waarden en integriteit schendt.
Er zijn twee verschillende categorieën walging:
- Fysieke walging beschermt ons tegen zaken die ons ziek kunnen maken;
- Morele walging t.a.v. personen die zich niet aan sociale normen en waarden houden. Hierbij zijn we bang dat onze persoonlijkheid, integriteit, of onze sociale orde besmet zal raken.
De overeenkomst tussen beide categorieën is dat ze ons helpen overleven.
Waarom walgen we?
Gedurende de evolutie hebben mensen geleerd om onhygiënische dingen te herkennen om ziekten te voorkomen. Walging is een aangeboren emotie om te voorkomen dat we bedorven voedsel aten. Dat vergrootte onze overlevingskansen. Maar walging is een veel complexere emoties. Ook in sociale situaties is het een onmisbaar kompas voor moreel gedrag. Het is een adaptieve reactie die voorkomt dat we in bepaalde situaties onze (mentale) gezondheid schaden.
Wanneer ervaren we walging?
We ervaren afkeer wanneer we iets zien of eten dat bedorven is. Deze emotie kan echter ook worden veroorzaakt door beschadigend, gestoord, en immoreel gedrag van een ander. Door deze emotie te ervaren, worden we gewaarschuwd dat we uit de buurt moeten blijven van iets dat, of iemand die, onze (mentale) gezondheid bedreigt.
De emotie walging leren herkennen en gebruiken
Emoties zijn een belangrijk innerlijk kompas en hebben een radarfunctie voor wat er in de buitenwereld gebeurt. Zoals bij alle emoties, doen ze zich voor in een bepaalde context. Ze geven signalen af en dienen als het ware ‘uitgelezen’ te worden. Als het om bedorven voedsel gaat, is dat vrij makkelijk. Als we afschuw en verbijstering ervaren in een sociale situatie, kan het betekenen dat we afkeer voelen voor iemands gedrag.
Wanneer we onszelf toestaan de emotie te ervaren, kunnen we de boodschap verstaan en kan walging zijn werk doen: afstand nemen. Net als iedere andere emotie is walging belangrijk voor het onderhouden van een gezonde balans en evenwicht.
Walging en afschuw helpen om te onderscheiden
De functie van walging is dat het ons helpt om te onderscheiden. Het brengt je heel dicht bij je normen en waarden. Wat keur je goed en wat keur je af? Wat neem je tot je, en wat laat je staan? Walging is nauw verbonden met wat we letterlijk en figuurlijk innemen. Of we iets wel of niet eten, en of we het weer uitspugen. En ten aanzien van het contact met een ander: of we bepaald gedrag van een ander toelaten en ‘slikken’, of teruggeven.
We ervaren morele walging wanneer iemand onze persoonlijke waarden en normen overtreedt of wanneer gestoord gedrag van een ander op ons gericht wordt. Het gaat hier om het gedrag van de ander naar jou toe. Wanneer we zelf een ander moreel geweld aandoen, roept dat vaak zelfbewuste emoties op als schaamte en schuld.
Iedere emotie varieert in intensiteit. De range hier is verbazing – afschuw – verbijstering – walging – weerzin. Ook je ergens over verbazen maakt dat je stil staat en toetst of iets ‘passend’ en ‘kloppend’ voor jou is. Als je je verbazing goed leert kennen en gebruiken, kan dat helpen om tijdig afstand te nemen. Het hoeft dan niet zo ver te komen dat je ook echt beschadigd raakt door het gedrag van de ander.
In de onderzoeksliteratuur wordt als voorbeeld vaak casuïstiek van seksueel misbruik binnen de kerk geciteerd. Ook dit roept bij mensen een gevoel van afschuw op. Hierbij is er sprake van een dubbele afkeer. Namelijk het misbruik zelf roept afschuw op, maar ook dat het door priesters en ouderlingen werd gedaan. Deze mensen kregen op basis van hun rol en positie het vertrouwen van de mensen die ze misbruikten.
In het dagelijks leven kun je denken aan situaties waarin machtsmisbruik plaatsvindt, je vertrouwen beschaamd wordt, je integriteit aangetast, en je privacy geschonden door iemand met wie je een vertrouwensrelatie hebt. Het laat je achter met gedachten als ‘Hoe kun je dit doen?’ en ‘Zoiets doe je niet’. We wijzen dit gedrag af als onethisch en immoreel.
Conclusie
Ervaar je een gevoel van afschuw en afkeer bij wat een ander doet? Accepteer dan het gevoel en gebruik het om er naar te handelen. Dat wil zeggen dat je het gebruikt om onderscheid te maken tussen wat kloppend is voor jou en wat niet, en hier afstand van te nemen. Belangrijk om te onthouden is dat het een emotie is die iets zegt over het gedrag van de ander en niet over jou.
Lees meer over morele walging:
- Michael Hauskeller (2006), Moral Disgust
- Hanah Chapman, Adam Anderson (2013) Things rank and gross in nature: a review and synthesis of moral disgust.
