Ruzie in de relatie? Het Relatie-Reparatie-Script

Key take-aways

• Conflicten versterken relaties: Volgens de hechtingstheorie ervaren partners die samen conflicten oplossen hun band als sterker dan mensen zonder conflicten, omdat ze weten dat ze er samen willen uitkomen.
• Verbroken verbinding herstellen is essentieel: Na elk conflict ontstaat een breuk in de verbinding die zonder herstel leidt tot wantrouwen, afstand en miscommunicatie
• Het Relatie-Reparatie-Script bestaat uit zes stappen, die je helpen om het gesprek aan te gaan en de verbinding te herstellen. 

Verbroken verbinding, de schade na een conflict

Ruzie en conflict in de relatie, zelfs kleine misverstanden, veroorzaken een breuk in de verbinding. Conflicten gaan altijd gepaard met emoties en ontstemming. Je kunt boos op elkaar zijn, je niet gerespecteerd voelen, of niet gehoord. Voor een gezonde relatie is het belangrijk dat het conflict erkend en doorgewerkt wordt. Een verbroken verbinding zorgt namelijk voor wantrouwen en je voelt je emotioneel niet meer veilig bij de ander. Als dat niet opgelost wordt, staat het een open en eerlijke communicatie in de weg. Is die situatie eenmaal ontstaan, dan stapelen misverstanden en miscommunicatie zich vaak op. Het wordt steeds moeilijker om elkaar te vinden. 

Samen een conflict oplossen versterkt de band

In ruzie worden soms dingen gezegd, die erg beschadigend zijn. Lang niet alle conflicten worden uitgepraat. Vaak eindigt de ruzie door het er eenvoudigweg niet meer over te hebben of door met een deur te slaan (of een combinatie).

Vanuit de hechtingstheorie weten we dat een goede band niet betekent dat er nooit onenigheid is, maar dat conflicten uitgesproken worden en bijgelegd. Mensen die dat samen kunnen, ervaren hun partner- of vriendschapsband zelfs als sterker dan mensen bij wie zich helemaal geen onenigheid en ruzie heeft voorgedaan (1). Weten dat je er samen uit komt als er iets is, dat je dan een beweging naar elkaar toe maakt (in plaats van weg), maakt het veilig. 

Het maakt ook dat je de ander als betrouwbaar ervaart: ‘Als er wat is, dan doen we in ieder geval ons best om er samen uit te komen.’ Hiermee laat je merken dat je de ander de moeite waard vindt en dat je bereid bent om verantwoordelijkheid te nemen als je dingen niet zo handig hebt aangepakt. 

Hoe ga je na een ruzie weer het gesprek aan?

Veel mensen vinden het moeilijk om met conflicten om te gaan. Of beter gezegd: we vinden het contact na het conflict moeilijk. We leren vaak niet hoe we het gesprek weer met elkaar aangaan. Soms ben je zo geraakt, of schaam je je voor hoe je jezelf hebt laten zien, dat je liever uit contact gaat dan dat je de ander weer onder ogen komt. Je probeert voor jezelf te verklaren hoe het zo gelopen is. Maar omdat we dat niet in contact doen met de ander, krijgt dat vaak meer het karakter van zelf-rechtvaardiging. 

Als er geen open dialoog mogelijk is over wat ieder werkelijk voelt, dan leidt dat onherroepelijk tot afstand. In die afstand ontstaat een lege ruimte, een gat, waarin we makkelijk projecties en aannames doen. We denken te weten wat de intenties van de ander zijn, en interpreteren zijn acties en reacties in dit licht. We trekken conclusies die nergens op gebaseerd zijn. Zonder de realitycheck van oprecht contact gaat dat een eigen leven leiden. Je kunt dan behoorlijk ingegraven raken in het conflict. En daar herstel je de relatie niet mee. 

It takes two

Een uitgangspunt voor het Relatie-Reparatie-Script is dat de relatie je dierbaar is, de ander een waardevol persoon voor je is, en dat het je intentie is om het weer goed te maken. Je kunt het script alleen gebruiken als de ander die wens ook heeft. Als de ander niet geïnteresseerd is om de relatie goed te houden, of niet bereid is om het gesprek aan te gaan, dan kun je helaas niet anders dan wachten. Als iemand niet komt, dan gaat dat ten koste van de relatie.

Gaat het om de relatie met je minderjarige kind, dan mag je er altijd vanuit gaan dat hij het bij wil leggen, en heb je als ouder de verantwoordelijkheid om het initiatief te nemen.

Het Relatie-Reparatie-Script

Een conflict draagt de potentie in zich om de verbinding en intimiteit te verdiepen. Het script dat hieronder beschreven wordt, omvat zes stappen en is gebaseerd op de parent-child relationship repair van Andrea Loewen (2). Het script helpt om de verbinding te herstellen. Je kunt het gebruiken bij ‘verse’ conflicten maar ook bij issues die al langer sluimeren. 

Vaak is het zo dat in een conflict over en weer dingen worden gezegd die uitleg of een excuus verdienen. Kijk je terug op een conflict, of een situatie die geëscaleerd is, en herken je dat je dingen niet goed hebt aangepakt? Neem dan je verantwoordelijkheid daarvoor. Omdat er van twee kanten dingen mis zijn gegaan, kan het als gezichtsverlies voelen als jij degene bent die er op terug komt. 

Als dat zo voelt, ga dan bij jezelf na waar dat vandaan komt. Het kan met vroegere ervaringen als kind te maken hebben. Soms werd er een excuus van je verwacht of zelfs afgedwongen voor de buitenwereld. En zonder dat je geholpen werd om allerlei ingewikkelde gevoelens die je had rond de situatie te duiden en te verwerken. Of er werd je iets aangerekend waar je helemaal niets aan kon doen, iets wat buiten jouw schuld lag. Dat zijn dingen die iets doen met je rechtvaardigheidsgevoel en die gevoelens van spijt flink vertroebelen.

Toch is het belangrijk om in de relatie in het hier-en-nu in contact te blijven en je verantwoordelijkheid te nemen. Voor jouw deel in ieder geval. Het opent de weg om samen te reflecteren en over en weer excuses aan te bieden. Om samen te groeien. Bovendien: als je uit contact gaat, maak je het moeilijk voor de ander om te komen, zelfs als die welwillend is.  

Een paar do’s and don’ts

• Kies een rustig moment zonder haast of afleidingen voor het gesprek.
• Als je in gesprek gaat, probeer dan empathisch te zijn. Dat doe je door open en nieuwsgierig te zijn naar de ervaring van de ander.
• Neem je verantwoordelijkheid voor jouw deel. Respecteer daarbij zowel je eigen gevoelens als die van de ander. Het gaat er helemaal niet om dat je iets moet ‘slikken’ voor de lieve vrede. Het gaat erom dat je elkaar gaat begrijpen.
• Laat bagatelliseren en zelf-rechtvaardiging achterwege. En ook cynisme en oordelen over wat de ander vindt, of zou moeten vinden, zijn niet op hun plaats. Als je merkt dat je daar in schiet, benoem dat dan en ga op een later moment met het gesprek verder. Het beschadigt meer dan dat het goed doet.

Zes stappen voor herstel van verbinding

Belangrijk om vooraf te vermelden is dat in de stappen hieronder voorbeeldzinnen genoemd worden. Het zijn suggesties. Gebruik zoveel mogelijk je eigen woorden en probeer daarbij zo authentiek mogelijk te zijn. 

STAP 1. Openen

Zoek een goed moment. Als je allebei gehaast uit je werk komt en twee kinderen op tijd naar hun sportklas probeert te krijgen, is dat waarschijnlijk niet een goede timing. Zorg dat je allebei tijd en rust hebt. Of vraag wanneer de ander ruimte heeft. 

Nodig de ander kalm uit om naar je te luisteren, bijvoorbeeld door te zeggen:

“Ons gesprek vorige week over ONDERWERP liep uit de hand. Ik wil het daar graag met je over hebben. Is dat okee voor jou?”

Of: “Ik heb een fout gemaakt, en daar wil ik met je over praten. Sta je daar voor open?” 

STAP 2. Vragen naar de kwetsing

Check of de ander zich gekwetst voelt over datgene waar jij mee zit. 

“Voelde je je gekwetst toen ik X zei / Y deed?”

STAP 3. Neem je aandeel en onderzoek de gevoelens van de ander

Je aandeel nemen betekent dat je reflecteert op je eigen gedrag. Je benoemt wat je, achteraf gezien, niet goed hebt gedaan. Hierin stel je je kwetsbaar op, en dat vraagt dus moed. Je kunt iets zeggen als:

“Ik voel me rot over hoe ik me gedragen heb.”

REFLECTEER en geef aan WAT je niet goed hebt gedaan.

“Ik wil graag horen wat jij hierover voelt en denkt.”

Geef de ander ruimte om te reageren en vraag door, zodat je ook werkelijk de kwetsing begrijpt. Laat oordelen achterwege. Onthoud dat mensen hele verschillende gevoelens bij een zelfde gebeurtenis kunnen hebben. 

STAP 4. Benoem je gevoelens over de kwetsing

Je weet nu wat de impact is van jouw kwetsing. Dit vraagt een respons van jouw kant. Een respons is altijd in termen van een gevoelswoord. Bijvoorbeeld:

“Ik voel me verdrietig, dat ik je zo gekwetst heb.”

Of: “Ik voel me rot, dat ik je zo gekwetst heb.”

Zorg wel dat je het bij jezelf houdt, het is niet de bedoeling dat de ander voor jou gaat zorgen, doordat jij je gevoel veel groter maakt. Zeg dus niet: “ik voel me een slecht mens”. Dan moet de ander je haast wel gaan rechtvaardigen. 

STAP 5. De breuk repareren: sorry zeggen

Dat we in kunnen voelen dat we een ander (ook al is dat onbedoeld) beschadigd of gekwetst hebben, is een belangrijk onderdeel van emotioneel volwassen worden. Spijt laat zien dat je begrijpt dat je gedrag niet okee was. Voor de ander betekent dit dat de kans klein is dat het in de toekomst weer gebeurt. Je herstelt daarmee de veiligheid in de relatie.

Een simpele, maar wel echt gemeende, “sorry” is voldoende. 

STAP 6. Sta open voor de ander

Die ander wil meestal niets liever dan jouw oprechte sorry horen en dat de breuk hersteld wordt. Vaak komt er vanaf stap 5 een uitwisseling op gang over wat er over en weer mis ging, waarbij ieder verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen aandeel en sorry daarvoor zegt. 

Het fijnste, voor jezelf en de ander, is als je een mindfulle houding aanneemt. Probeer open en nieuwsgierig te zijn. Er hoeven niet meteen oplossingen te komen. Belangrijkste is dat je hier samen naar kunt kijken. 

Het Relatie-Reparatie-Script is gebaseerd op de parent-child relationship repair van Andrea Loewen. In de film C’mon C’mon wordt dit prachtig gespeeld door Joaquin Phoenix en Woody Norman. (Dit is de trailer, in de film zie je deze scène in minuut 1 u 12).

Conclusie

Een conflict draagt de potentie in zich om de verbinding en intimiteit te verdiepen. Het Relatie-Reparatie-Script, gebaseerd op Andrea Loewen’s parent-child relationship repair, biedt zes concrete stappen om na een ruzie het gesprek met elkaar aan te gaan en de verbroken verbinding te herstellen (2). Belangrijk onderdeel hier in is je eigen aandeel nemen. Dit betekent dat je reflecteert op je eigen gedrag en benoemt wat je niet goed hebt gedaan. Dit vraagt moed omdat je jezelf kwetsbaar opstelt.

Het script helpt om terug in contact te gaan, samen te reflecteren, en over en weer excuses aan te bieden. Het is fijn, voor jezelf en de ander, is als je een mindfulle houding aanneemt: open en nieuwsgierig. Er hoeven niet meteen oplossingen te komen – het belangrijkste is dat je hier samen naar kunt kijken en samen kunt groeien.

Veelgestelde vragen 

Wat als de ander niet wil praten na een ruzie? 

Als de ander niet geïnteresseerd is om de relatie goed te houden of niet bereid is om het gesprek aan te gaan, kun je helaas niet anders dan wachten. Je kunt wel duidelijk maken dat je bereid bent om te praten wanneer de ander er klaar voor is.

Kan ik het script ook gebruiken bij oude conflicten? 

Je kunt het Relatie-Reparatie-Script gebruiken bij ‘verse’ conflicten maar ook bij issues die al langer sluimeren om de verbinding te herstellen. Het is nooit te laat om een gesprek aan te gaan.

Hoe weet ik of het het juiste moment is voor het gesprek? 

Kies een moment waarop jullie allebei tijd en rust hebben. Vermijd gesprekken wanneer jullie gehaast zijn of afgeleid. Vraag de ander wanneer hij/zij ruimte heeft voor een gesprek.

Wat als we allebei fouten hebben gemaakt? 

Dat komt vaak voor. Begin met je eigen aandeel en verantwoordelijkheid. Meestal komt er vanaf stap 5 een uitwisseling op gang waarbij ieder verantwoordelijkheid neemt voor zijn eigen aandeel en sorry daarvoor zegt.

Wil je meer leren over het versterken van je relatie? Lees ook:

• Emotioneel volwassen worden: 3 stappen naar groei
• Van emotioneel onvolwassen naar volwassen
• Empathie als sleutel naar verbinding

Bronnen

1. Schore, A. N. (2003). Affect regulation and the repair of the self. W. W. Norton & Company.
2. Loewen, A. (2023). Parent-child relationship repair. https://www.andrealoewennair.com/