In essentie
- Het stiltepunt is je ongeschonden kern. Deze intacte essentie met kwaliteiten als wijsheid en compassie blijft altijd intact, ongeacht nare of traumatische ervaringen.
- Ego is een noodzakelijke overlevingsstrategie. Het ego met zijn maskers en aanpassingen beschermde je tijdens het opgroeien en hoeft niet weggenomen te worden.
- Therapie begint en eindigt bij je stiltepunt. Effectieve genezing vindt plaats vanuit contact met je ware zelf, niet door alleen symptomen te bestrijden.
- Integratie vereist bewust doorvoelen en verwerken. Door verschillende lagen van bescherming, afwijzing en verlatenheid bewust te ervaren, kunnen wonden transformeren.
- De ‘reis van de held’ is universeel. Het proces van ego-vorming en terugkeer naar essentie is een natuurlijk onderdeel van bewustzijnsontwikkeling.
In therapie is echt helen pas mogelijk wanneer je in contact kunt komen met je Stiltepunt – ook wel je Ware Zelf of Essentie genoemd. In de reguliere psychologie wordt hier meestal weinig expliciet aandacht aan besteed. Toch zijn er enkele therapiestromingen die dit innerlijke centrum wel erkennen en er, ieder op hun eigen manier, ruimte voor maken binnen hun benadering. Ze reiken woorden aan voor dit gebied in onszelf en benadrukken het belang ervan in het proces van heling.
Ze doen dat ieder op hun eigen manier en met andere accenten. In IFS wordt het Zelf heel duidelijk benoemd en vormt het zelfs het helende middelpunt van het proces (1). Focusing nodigt uit om vanuit het Self-in-Presence diep aanwezig te zijn in je lichaam (2). Dat leidt tot een ervarend contact met je innerlijk weten. Voice Dialogue werkt met een Bewust Ik dat overzicht heeft over de innerlijke stemmen en een Bewust-Ego-proces waarin integratie kan plaatsvinden (3). In mindfulness (4) hebben we het over de ‘observator’ of ‘de waarnemer’ en bij ACT (5) over het observerende zelf (zelf-als-context). Deze laatste stromingen in de psychologie zijn gebaseerd op boeddhistische contemplatieve praktijken.
Wat ik in mijn werk belangrijk vind, is om je niet alleen te laten begrijpen dat deze stille, dragende laag bestaat, maar je ook stap voor stap te begeleiden in het werkelijk ervaren ervan – als een levende werkelijkheid in jezelf. Juist dat belichaamde contact met het Stiltepunt, zie ik als de bedding van waaruit heling op een diep niveau kan ontstaan en die maakt dat verandering van binnenuit komt en duurzaam wordt.
Ik gebruik zelf de term stiltepunt voor de intacte kern in onszelf. In mijn ervaring is dit het vertrekpunt en het eindpunt van de therapie. In deze blog lees je hoe ik daar naar kijk en waarom het in mijn begeleiding centraal staat.
Wat is het verschil tussen ego en je ware zelf?
Ik zie mensen als zielen die een aardse reis maken. Om ons in deze 3D wereld van tijd en ruimte te bewegen hebben we een lichaam nodig. En net zoals we een fysiek voertuig nodig hebben, hebben we een ook psychisch voertuig nodig. Dat is onze mind, ons ‘ik’, of ego.
Het ego is een overlevingsstrategie die we ontwikkelen, terwijl je ware zelf de intacte kern is die altijd heel blijft ondanks negatieve ervaringen.
Ons psychische voertuig, ons natuurlijke ik (6), neemt tijdens het opgroeien allerlei aanpassingen en overlevingsstrategieën aan. We leren hoe we moeten zijn om geaccepteerd te worden en liefde en aandacht te krijgen, en hoe we afwijzing voorkomen.
We doen belangrijke ervaringen op, sleutelervaringen, die ons vormen. We leren welke eigenschappen en kwaliteiten anderen in ons waarderen en welke we beter niet laten zien. En we leren onze wonden te beschermen en delen van onszelf niet meer aan de buitenwereld te tonen (1).
Op die manier vinden als het ware splitsingen plaats in ons bewustzijn. Een splitsing kun je zien als een emotionele fragmentatie in ons bewustzijn. We stoppen het weg. Daarnaast ontwikkelen we overlevingsstrategieën die ons helpen omgaan met stress.
Om te compenseren maken we onszelf groter of juist kleiner al naar gelang het beste werkt in de gegeven context. Dit groter en kleiner maken zijn vervormingen van je natuurlijke ik.
Het woord ‘ego’ is een vervorming van het natuurlijke ik. Het is niet iets wat los staat van onszelf. Je kunt het zien als de vorm die we aannemen om te overleven. We zetten een masker op, dat ervoor moet zorgen dat anderen ons zien zoals wij graag willen dat ze ons zien, en dat onze wonden beschermt (7).
Dit proces van aanpassing raakt ons innerlijk kind – het spontane, authentieke deel van onszelf dat we beschermen door maskers te dragen. De vorming van het ego was nodig omdat we intense gebeurtenissen niet konden verwerken.
Het splitsen en het aanpassen is een overlevingsstrategie. Dit hielp ons om met heftige gevoelens om te gaan en overeind te blijven. En met het masker konden we onszelf beschermen. Het is een soort geleende identiteit. Als we echter lang in de vervorming blijven, raken we na verloop van tijd gewend aan deze vorm en denken we dat dit is wie we zijn.
Wat is een stiltepunt en hoe voel je dat?
Tegelijkertijd is er een kern in ons die intact blijft en ongeschonden. Die kern die altijd intact blijft, wordt je ware Zelf (1, 6), natuur van de geest (9), essentie (7, 8), of stiltepunt genoemd (10).
Kenmerken die aan dit ware zelf worden toegeschreven zijn onder andere wijsheid, kalmte, vertrouwen, compassie, helderheid, verbinding, tevredenheid, onderscheidingsvermogen, moed, nieuwsgierigheid en creativiteit (1, 7, 8). Bovendien ervaren mensen vanuit dit stiltepunt een diepe zelfacceptatie (10). Wanneer je je ware kwaliteiten weer toe kunt eigenen is dat de basis voor een authentiek leven.
Daar waar het natuurlijke ik een open verbinding heeft met de kern, met de essentie van wie we in wezen zijn, raakt die verbinding verstoord wanneer we in de vervorming terecht komen. We voelen ons dan verloren, eenzaam en afgescheiden.
De reis van de held
De vorming van het ego is niet ‘goed’ of ‘slecht’, maar onderdeel van het proces van bewustzijnsontwikkeling. Het is onderdeel van de reis die de ziel op aarde maakt dat ze in de vervorming terecht komt: dat ze wordt wat ze niet is. En dat wringt (gelukkig).
Als gevolg hiervan ervaren veel mensen periodes van verwarring en zoeken naar betekenis, wat een natuurlijk onderdeel is van persoonlijke groei en spirituele ontwikkeling.
We voelen dat we niet gelukkig zijn, dat de vorm ons niet past. In het zoeken naar antwoorden, het zoeken naar jouw waarheid, in de tocht terug naar verbinding met je ziel, groeit nieuw bewustzijn en groeit je ziel. Deze tocht wordt in verhalen vaak omschreven als ‘de zoektocht naar de heilige graal’ en ‘de reis van de held’. De mensen die deze weg gaan worden spirituele zoekers genoemd, en een moderne term is lichtwerkers.
Dit klinkt misschien allemaal wat hoogdravend, maar in principe zijn we allemaal helden: het is inherent aan mens-zijn. De een pakt het misschien wat formeler of bewuster aan, maar we gaan allemaal door de stof om het zo maar te zeggen.
Wil je hier meer over lezen? Spirituele mediums Marieke de Vrij (6) en Pamela Kribbe (11) delen beiden waardevolle boodschappen die dit concept verder uitdiepen. Je vindt links naar hun werk in de bronnen onderaan dit artikel.
Hoe gebruik je je stiltepunt tijdens therapie?
Het helen en verwerken van negatieve (jeugd)ervaringen in ons leven begint met het vermogen om vanuit de intacte kern in onszelf contact te maken met de aanpassingen, de wonden, en de emotionele fragmentatie.
Daarnaast is deze aanpak essentieel voor traumaverwerking en het integreren van pijnlijke herinneringen.
We komen beschermende en gewonde delen tegen. De heling zit in de weg terug: uit de vervorming terug naar het natuurlijke ik, en vanuit die plek verbinding maken met de intacte kern. De sleutel om dat te doen is bewust-zijn.
En eigenlijk is dat de basis van iedere therapie: dat we leren om naar die plek in onszelf te gaan waar we heel zijn. Een plek waar we in contact staan met onze rust, wijsheid, en waar we overzicht hebben. Er zijn echter niet veel therapieën die expliciet aandacht besteden aan hóe je dat doet.
Verschillende contemplatieve tradities, waaronder Dru yoga en meditatie (10), leren ons om de geest ‘thuis te brengen’.
Je leert dan contact te maken op drie lagen:
- De laag van ervaren (je ziel, een deel van essentie dat in deze dimensie verblijft. Hier op aarde is dat je natuurlijke ik). Het beleven, aanwezig zijn, in de dingen die je doet en meemaakt.
- De laag van gewaarzijn (bewustzijn). Je doet een stapje terug en je ziet het hele beeld. Je bent getuige van wat er allemaal in je gebeurt in interactie met de buitenwereld: emoties, gedachten, allerlei lichamelijke sensaties. Vanuit deze laag handel je niet, maar merk je gewoon op wat er is. Nieuwsgierig, open en zonder doelen.
- De laag van fundamenteel Zijn (stiltepunt/ ware natuur/ essentie). Deze laag is ruim en stil. Het wordt niet vertekend door onze psychische afweermechanismen of emotionele disbalans. Het is de stille aanwezigheid die we kunnen voelen achter de fysieke gevoelens en stoffelijke waarnemingen. Je komt hier via concentratie, stilte, en meditatie.
Deze aanpak, die voor een deel lichaamsgericht is, helpt bij het ontwikkelen van emotionele stabiliteit en zelfregulatie. Bovendien ondersteunt het proces van bewust aanwezig zijn de neurologische integratie van traumatische ervaringen (12).
In therapie werk je vanuit deze intacte kern, het stiltepunt, én je gaat er naar toe. Lees deze zin ajb nog eens. Je bent er al en je gaat er naartoe. Het is het begin en het eindpunt. Het lijkt een paradox. Maar: lees verder!
Hoe kom je via therapie terug bij je ware zelf?
Door bewust verschillende lagen van bescherming, afwijzing en verlatenheid te doorvoelen, integreer je geleidelijk je ervaringen in je essentie en heel je de wonden en breuken. Hoe gaat dat in zijn werk?
Met je bewustzijn kun je contact maken met de kwetsingen in jezelf, die met oude sleutelervaringen en trauma in verbinding staan. Je leert om met een open en nieuwsgierige houding datgene te benaderen wat je tot dan toe in jezelf vermeden hebt. Essentie kan dan daarin doorstromen. Als gevolg hiervan wordt emotionele genezing mogelijk en kan zelfcompassie ontstaan.
Kern is het doorvoelen en begrijpen van je ervaringen en je beschermingsmechanismes (ego). Je gaat als het ware in de ervaring door deze helemaal toe te laten. Je leert om je lichaam te gebruiken als een informatiebron en om emoties te dragen vanuit rust.
Van daaruit kun je je ervaringen doorvoelen, verwerken, en gaan begrijpen. Dit is waarom psychologie ook nodig is. Met alleen mediteren kom je er niet. Je moet je hier echt doorheen werken.
In dit proces bewegen we door verschillende lagen:
- De overlevingslaag van het ego met haar maskers waarachter we ons veilig voelen.
- De laag van afwijzing en kwetsing met emoties van afweer en verzet.
- De laag van verlatenheid, waar we ons diep eenzaam, wanhopig en geïsoleerd kunnen voelen. Dit is de laag van de pijn achter de afwijzing.
Ook in die laatste laag kun je zakken en met dat ‘zakken’ merk je dat je het eigenlijk gaat dragen en tot je neemt. In plaats dat het tussen jou en je essentie/ kern in komt te staan (afsplitsing), wordt het daarin opgenomen. Je integreert het. Je bewustzijn groeit.
Door dit proces van emotionele integratie ontstaat geleidelijk meer innerlijke stabiliteit. Daarnaast wordt het mogelijk om vanuit authentieke zelfexpressie te leven in plaats van vanuit angst en bescherming.
In essentie val je tijdens deze reis steeds meer samen met je natuurlijke ik, die onderdeel is van je ziel. Je wordt je steeds bewuster. Het licht van je kern kan er doorheen schijnen en heeft weer toegang tot je natuurlijke ik. Je ziel is dan geïntegreerd met je persoonlijkheid en kan zich via haar uitdrukken in de wereld.
Conclusie
Het stiltepunt – je innerlijke, ongeschonden kern – is altijd aanwezig, ook als je door het leven beschermingsmechanismen hebt opgebouwd. In therapie leer je opnieuw afstemmen op dit fundament, zodat heling mogelijk wordt op een diep niveau. Niet door iets weg te nemen, Niet door iets weg te nemen, maar door dat wat je bent kwijtgeraakt of bent gaan verbergen – uit noodzaak – stap voor stap te erkennen, te doorvoelen en opnieuw toe te eigenen.
Vanuit dit innerlijke centrum kun je gewonde delen benaderen met compassie. Je leert herkennen wat ooit nodig was om te overleven, en hoe je nu vanuit aanwezigheid en rust ruimte kunt maken voor wie je werkelijk bent.
Deze reis vraagt moed, zachtheid en doorzettingsvermogen. Maar juist door dieper te zakken in wat je lang hebt weggestopt, ontstaat werkelijke vrijheid: je leeft niet meer vanuit aanpassing, maar vanuit wat klopt en waar is voor jou. Je ziel krijgt weer toegang tot je persoonlijkheid, waardoor je van binnenuit richting kunt geven aan je leven.
Veelgestelde vragen over het stiltepunt in therapie
Hoe weet ik of ik contact heb met mijn stiltepunt?
Je herkent contact met je stiltepunt aan specifieke signalen: gevoelens van rust, helderheid en compassie voor jezelf. Vanuit deze plek kun je naar moeilijke ervaringen kijken zonder overweldigd te raken. Je voelt een stabiele aanwezigheid die niet afhankelijk is van externe omstandigheden.
Kan iedereen zijn stiltepunt vinden zonder therapie?
Ja, iedereen heeft deze intacte kern omdat het je natuurlijke essentie is. Sommige mensen vinden het spontaan door meditatie of mindfulness. Anderen hebben professionele begeleiding nodig om er toegang toe te krijgen, vooral na (traumatische) ervaringen die veel beschermingslagen hebben gecreëerd.
Wat is het verschil tussen het stiltepunt en mindfulness?
Het stiltepunt is verwant aan de ‘observator’ in mindfulness, maar er zijn belangrijke verschillen. Mindfulness focust op het waarnemen van het moment. Het stiltepunt gaat verder – het is je ware identiteit van waaruit je bewust kunt handelen. In therapie gebruiken we het stiltepunt specifiek voor het verwerken van emotionele wonden en hierdoor groeit je bewustzijn.
Hoe lang duurt het voordat je je stiltepunt kunt ervaren?
Dit varieert sterk per persoon en situatie. Sommige mensen ervaren het direct tijdens hun eerste meditatie of therapiesessie. Anderen hebben maanden of jaren van regelmatige beoefening nodig. Maar ook als het meteen lukt, dan blijft het keer op keer daarop afstemmen. Het is niet een eenmalig iets. De kunst is juist dat je leert onder alle omstandigheden op dit punt af te stemmen.
Werkt het stiltepunt ook bij diepgewortelde patronen?
Ja, het stiltepunt helpt bij het verwerken van sleutelervaringen die ten grondslag liggen aan diepgewortelde patronen. Vanuit deze innerlijke rust kun je contact maken met de onderliggende emoties en overlevingsstrategieën. Door ze bewust te doorvoelen, verliest de lading kracht en ontstaat ruimte voor meer vrije, authentieke keuzes.
Kunnen kinderen ook hun stiltepunt leren kennen?
Kinderen hebben vaak nog natuurlijk toegang tot hun stiltepunt omdat hun ego-bescherming minder uitgebreid is. Door speelse mindfulness-oefeningen en lichaamsbewustzijn kunnen kinderen leren hun ‘rustige plek binnen’ te herkennen. Dit helpt bij emotieregulatie en zelfvertrouwen.
Verder verdiepen
- Waarom complex trauma ontwikkelingstrauma is en wat dit betekent voor traumaverwerking
- Hechtingspatronen, je verliezen in aanpassing
- Artikelen Authentiek Leven
Bronnen
- Schwartz, R. C. (2021). Internal Family Systems Therapy (2nd ed.). Guilford Press. Beschikbaar via: https://selfleadership.org/
- Weiser Cornell, A. (2013). Focusing in Clinical Practice: The Essence of Change. W. W. Norton & Company. Focusing Resources: https://focusingresources.com/
- Stone, H. (2013). From Enlightenment to The Aware Ego Process to Source Energy. Voice Dialogue International.
- Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144-156.
- Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A., & Lillis, J. (2006). Acceptance and commitment therapy: Model, processes and outcomes. Behaviour Research and Therapy, 44(1), 1-25.
- Vrij, M. de. (z.d.). Lezingen en workshops over spirituele groei en ontwikkeling. De Vrije Mare.
- Almaas, A. H. (1988). The pearl beyond price: Integration of personality into being: An object relations approach. Diamond Books.
- Almaas, A. H. (2004). The inner journey home: Soul’s realization of the unity of reality. Shambhala Publications.
- Dalai Lama XIV. (2007). Mind in comfort and ease: The vision of enlightenment in the Great Perfection (P. Gaffney, M. Ricard, R. Barron, & A. Pearcey, Trans.). Wisdom Publications.
- Barrington, C., Goswami, A., & Jones, A. (2005). Dru Yoga: Stillness in Motion. Life Foundation Publications.
- Kribbe, P. (z.d.). Serie VI: Ochtenden met Jeshua [Gechannelde teksten].
- Borysenko, J. (2007). Minding the Body, Mending the Mind (Revised ed.). Da Capo Press. Meditation artikel: https://joanborysenko.com/mind-body-balance/stress-reduction/meditation-and-staying-centered/