In essentie
- Walging is een evolutionair beschermingsmechanisme dat ons beschermt tegen zowel fysieke gevaren (zoals bedorven voedsel) als sociale bedreigingen (zoals moreel verwerpelijk gedrag).
- Er zijn twee soorten walging: fysieke walging die ons lichamelijk beschermt en morele walging die onze mentale gezondheid, integriteit en waarden bewaakt.
- Walging helpt bij het maken van onderscheid tussen wat acceptabel is en wat niet, en brengt ons in contact met onze normen en waarden.
- De emotie heeft verschillende intensiteiten van verbazing tot weerzin, waarbij vroege signalen zoals verbazing kunnen helpen om tijdig afstand te nemen.
- Walging is een emotie die iets zegt over het gedrag van de ander, niet over jou. Het is belangrijke informatie die je kunt gebruiken om gezonde afstand te nemen waar nodig.
Wat is walging precies?
Walging is een beschermende emotie die optreedt bij confrontatie met fysiek onhygiënische of moreel onaanvaardbare situaties.
We ervaren walging wanneer we iets zien dat onhygiënisch, oneetbaar, onaanvaardbaar, of op een andere manier weerzinwekkend is (1). Een vies toilet, een nare pussende wond, braaksel en bedorven eten roepen afkeer in ons op. Maar ook immoreel gedrag, gedrag dat onze normen, waarden en integriteit schendt, roept deze emotie in ons op.
We onderscheiden twee categorieën:
- Fysieke walging beschermt ons tegen zaken die ons ziek kunnen maken;
- Morele walging beschermt ons tegen personen die zich niet aan sociale normen en waarden houden. Hierbij zijn we bang dat onze persoonlijkheid, integriteit, of onze sociale orde ‘besmet’ zal raken.
De overeenkomst tussen beide categorieën is dat ze ons helpen overleven door gevaarlijke situaties te vermijden.
Waarom ervaren mensen walging?
Walging is een evolutionair beschermingsmechanisme dat ons helpt overleven door gevaarlijke situaties te herkennen en te vermijden.
Gedurende de evolutie hebben mensen geleerd om onhygiënische dingen te herkennen. Hierdoor konden we ziekte voorkomen. Walging is een aangeboren emotie om te voorkomen dat we bedorven voedsel aten. Dat vergrootte onze overlevingskansen.
Maar walging is een veel complexere emotie. Ook in sociale situaties is het een onmisbaar kompas voor moreel gedrag. Het heeft een adaptieve functie, het voorkomt namelijk dat we in bepaalde situaties onze mentale gezondheid schaden. Deze evolutionaire functie verklaart waarom deze emotie zo’n krachtige en onmiddellijke reactie geeft – het was letterlijk een kwestie van leven of dood voor onze voorouders.
Wanneer treedt walging op?
Walging ontstaat bij confrontatie met bedorven voedsel, onhygiënische omstandigheden én bij moreel verwerpelijk gedrag van anderen.
We ervaren afkeer wanneer we iets zien of eten dat bedorven is. Deze emotie kan echter ook worden veroorzaakt door beschadigend, gestoord, en immoreel gedrag van een ander. Door deze emotie te ervaren, worden we gewaarschuwd dat we uit de buurt moeten blijven van iets dat, of iemand die, onze (mentale) gezondheid bedreigt (2).
De triggers zijn divers: van visuele prikkels (rottend voedsel) tot sociale situaties (machtsmisbruik, bedrog, of schending van vertrouwen). Belangrijk is dat het voelen van afkeer altijd een signaal is dat er iets niet klopt in onze omgeving.
Hoe je de emotie walging leert verstaan en gebruiken
Walging dient als innerlijk navigatiesysteem dat helpt bij het maken van gezonde keuzes en het stellen van grenzen.
Emoties zijn een belangrijk innerlijk kompas en hebben een signaalfunctie voor wat er in de buitenwereld gebeurt. Zoals alle emoties, komen ze op in een bepaalde context en situatie. Ze geven signalen af en deze dienen als het ware ‘uitgelezen’ te worden. Hun functie is om informatie te geven. Als het om bedorven voedsel gaat, is dat vrij makkelijk. Als we afschuw en verbijstering ervaren in een sociale situatie, kan het betekenen dat we afkeer voelen voor iemands gedrag.
Wanneer we onszelf toestaan de emotie te ervaren, kunnen we de boodschap verstaan en kan deze zijn werk doen. Iedere emotie geeft een boodschap die erop gericht is om je aan te zetten tot de juiste actie. Bij de emotie walging is de boodschap: ‘afstand nemen’. Net als bij iedere andere emotie is dat belangrijk voor het onderhouden van een gezonde balans en evenwicht in ons leven (3).
Walging en afschuw helpen bij het maken van onderscheid
De functie van walging is dat het ons helpt om helder te onderscheiden. Het brengt je heel dicht bij je normen en waarden. Wat keur je goed en wat keur je af? Wat neem je tot je, en wat laat je staan? Deze emotie is nauw verbonden met wat we letterlijk en figuurlijk innemen. Of we iets wel of niet eten, en of we het weer uitspugen. En ten aanzien van het contact met een ander: of we bepaald gedrag van een ander toelaten en ‘slikken’, of hier afstand van nemen.
We ervaren morele walging wanneer iemand onze persoonlijke waarden en normen overtreedt of wanneer gestoord gedrag van een ander op ons gericht wordt (4). Het gaat hier om het gedrag van de ander naar jou toe. Wanneer we zelf een ander immoreel benaderen, roept dat vaak zelfbewuste emoties op als schaamte en schuld.
Wat is het verschil tussen verbazing en walging?
Verbazing is een mildere vorm van walging die als vroeg waarschuwingssysteem fungeert voordat situaties escaleren.
Iedere emotie varieert in intensiteit. De range hier is verbazing – afschuw – verbijstering – walging – weerzin. Ook je ergens over verbazen is heel functioneel. Het maakt dat je stil staat en toetst of iets ‘passend’ en ‘kloppend’ voor jou is. Als je je verbazing goed leert kennen en gebruiken, kan dat helpen om tijdig afstand te nemen. Het hoeft dan niet zo ver te komen dat je ook echt beschadigd raakt door het gedrag van de ander.
Deze graduele opbouw van walging is evolutionair zinvol: het geeft ons de kans om situaties te evalueren en maatregelen te nemen. Verbazing is dus een vroeg waarschuwingssysteem dat preventieve actie mogelijk maakt.
Machtsmisbruik
Machtsmisbruik veroorzaakt dubbele afkeer omdat het zowel het misbruik zelf als de schending van vertrouwen betreft.
In de onderzoeksliteratuur naar walging wordt als voorbeeld vaak casuïstiek van seksueel misbruik binnen de kerk geciteerd. Ook dit roept bij mensen een gevoel van afschuw op. Hierbij is er sprake van een dubbele afkeer. Namelijk het misbruik zelf roept afschuw op, maar ook dat het door priesters en ouderlingen werd gedaan. Deze mensen kregen op basis van hun rol en positie het vertrouwen van de mensen die ze misbruikten (5, 6).
In het dagelijks leven kun je denken aan situaties waarin machtsmisbruik plaatsvindt, je vertrouwen beschaamd wordt, je integriteit aangetast, en je privacy geschonden door iemand met wie je een vertrouwensrelatie hebt. Zo’n vertrouwensbreuk laat je achter met gedachten als ‘Hoe kun je dit doen?’ en ‘Zoiets doe je niet’. We wijzen dit gedrag af als onethisch en immoreel.
Conclusie
Walging is veel meer dan een onaangename emotie – het is een essentieel beschermingsmechanisme dat ons helpt navigeren door zowel fysieke als sociale gevaren. Deze krachtige emotie verbindt ons direct met onze diepste waarden en normen, en helpt ons onderscheiden tussen wat we accepteren en wat we afwijzen in ons leven.
Ervaar je een gevoel van afschuw en afkeer bij wat een ander doet? Accepteer dan het gevoel en gebruik het om er naar te handelen. Dat wil zeggen dat je het gebruikt als informatie om onderscheid te maken tussen wat kloppend is voor jou en wat niet, en hier afstand van te nemen. Belangrijk om te onthouden is dat het een emotie is die iets zegt over het gedrag van de ander en niet over jou.
Door het gevoel van afkeer te begrijpen en te respecteren als emotioneel kompas, kunnen we gezondere keuzes maken en onze mentale welzijn beschermen.
Veelgestelde vragen over walging
Wat is het verschil tussen fysieke en morele walging?
Fysieke walging beschermt tegen zaken die ons lichamelijk ziek kunnen maken, zoals bedorven voedsel. Morele walging beschermt tegen gedrag dat onze mentale gezondheid en sociale integriteit bedreigt.
Is walging altijd een negatieve emotie?
Nee, het is een beschermende emotie die ons helpt gezonde grenzen te stellen. Het wordt alleen problematisch als het excessief wordt of ons sociaal functioneren belemmert.
Kunnen sommige mensen gevoeliger zijn dan anderen?
Ja, gevoeligheid verschilt per persoon. Onderzoek toont aan dat walgingsgevoelige mensen vaak strengere morele oordelen vellen (6).
Hoe kan ik omgaan met intense walgingsgevoelens?
Accepteer het gevoel als belangrijke informatie, begrijp wat het je probeert te vertellen over de situatie, en gebruik het om gezonde afstand te nemen waar nodig.
Kan walging ook bij trauma een rol spelen?
Ja, walging kan onderdeel zijn van traumareacties, vooral bij moreel trauma waar iemands waardensysteem is geschonden (7).
Verder verdiepen
Hier vind je meer verdieping over het onderwerp emoties.
Bronnen
- Chapman, H. A., & Anderson, A. K. (2013). Things rank and gross in nature: A review and synthesis of moral disgust. Psychological Review, 120(4), 725-755.
- Tybur J.M., Lieberman D. & Griskevicius V. (2009)Microbes, mating, and morality: individual differences in three functional domains of disgust. J Pers Soc Psychol. 97(1):103-22. https://doi.org/10.1037/a0015474
- Haidt, J. (2003). The moral emotions. In R. J. Davidson, K. R. Scherer, & H. H. Goldsmith (Eds.), Handbook of affective sciences. Oxford: Oxford University Press.(pp. 852-870).
- Hauskeller, M. (2006). Moral disgust. Ethical Theory and Moral Practice, 9(4), 433.
- Miller, W. I. (1998). The Anatomy of Disgust. Harvard University Press.
- Wagemans, F. (2018). The good, the bad, and the gross: Disgust sensitivity and moral judgments. Tilburg University.
- Jones, A. C., Brake, C. A., & Badour, C. L. (2020). Disgust in PTSD. In M. T. Tull & N. A. Kimbrel (Eds.), Emotion in posttraumatic stress disorder: Etiology, assessment, neurobiology, and treatment (pp. 117–143). Elsevier Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-816022-0.00005-3