Foto: Tengyart
Wat zijn emoties?
Wij mensen zijn in staat om een breed scala aan emoties te ervaren. We zijn er op gebouwd om te voelen en om op emotioneel contact te maken met anderen. Vanuit de evolutie was een goed ontwikkeld emotioneel navigatiesysteem een absolute must om te overleven. Onze gevoelens liggen daarom diep verankerd in onze neurobiologie.
Emoties geven je razendsnel informatie over de situatie waarin je je bevindt en zijn onmisbaar om adequaat te reageren. We zouden niet lang hebben bestaan in de prehistorie als we steeds moesten nadenken over een gevaarlijke situatie die zich voordeed.
Een emotie krijgt in je lichaam voorrang, zet je rationele denken even opzij, en zet direct aan tot actie. Als je plotseling tegenover een panter staat, betekent dat gevaar en moet je jezelf acuut in veiligheid brengen. En de mensen die dat goed konden, overleefden, en gaven deze emotionele genen door.
Ook leven en kunnen functioneren in de groep is vanuit de evolutie gezien een plus. In een groep zijn je overlevingskansen veel groter. Mensen zouden niet lang hebben bestaan als ze niet in staat waren geweest hechte emotionele banden met elkaar te vormen. Zo ontstonden ook emoties als schuld en schaamte. Dit zijn emoties die ons helpen om door het sociale leven te navigeren.
Emoties voel je in je lichaam
Emoties brengen de informatie over via lichaamssensaties: tintelingen, een gespannen of verkrampt gevoel, bloed dat sneller stroomt, je hartslag die stijgt, enzovoort. We ervaren onze emoties via allerlei lichamelijke sensaties. Emoties ontstaan in je hersenen en zorgen via een chemische reactie in je bloed voor een fysiologische respons.
Je ziet het aan je gezicht
Die respons is zichtbaar. We communiceren onze emoties met anderen al voordat we ze bewust zijn. Dat gaat via onze gezichtsuitdrukking. De basisemoties worden overal ter wereld op dezelfde manier uitgedrukt door spiertjes in ons gezicht. Dit ligt verankerd in onze genen. Ze bij een ander herkennen trouwens ook. Ons zenuwstelsel is gespecialiseerd in het herkennen van de emotie bij de ander. Je ziet het meteen. Hoewel dit veelal onbewuste processen zijn, vormen emoties toch (of misschien wel juist) een essentieel onderdeel in het contact met anderen.
De fysiologische respons bestaat niet alleen uit een gezichtsuitdrukking, maar je hele lichaam reageert. De emotie ‘angst’ zorgt ervoor dat je hart sneller gaat kloppen, en dat je bloed naar je benen stroomt zodat je weg kunt rennen. Deze respons zorgt ervoor dat je in een milliseconde tot de juiste (levensreddende) actie over kunt gaan. Iedere emotie heeft zijn eigen bijbehorende fysiologische respons.
Emoties hebben dus een lading, en die is bedoeld om je in beweging te zetten. Dat zie je terug in de naam. Het woord emotie komt uit het Latijn, van het woord emovere. Movere betekent bewegen. Emoties wijzen altijd naar een onderliggende behoefte en willen je tot actie aanzetten.
De 90 seconden-regel
Emoties hebben dus een boodschappersfunctie en als je hun beweging volgt, gaan ze als een golfslag door je lichaam en ebben ze weer weg. De beweging volgen betekent dat je kijkt wat er nodig is, wat jouw behoefte is, wat de situatie vraagt, en dat je een adequate respons daar op geeft. De lichamelijke sensaties zijn maximaal zo’n 90 seconden voelbaar.
De Amerikaanse hersenonderzoekster Jill Bolte Taylor vond dat in haar onderzoek. Wanneer we een emotie ervaren duurt het minder dan 90 seconden om een emotie te activeren. Via een chemische reactie worden er stoffen aan het bloed afgegeven. Als je de emotie volledig toelaat, is er na die 90 seconden niets meer in het lichaam terug te vinden van het feit dat die emotie is gevoeld.
Nu hoor ik je denken: ‘bij mij duurt dat veel langer’. Dat komt inderdaad vaak voor, maar dat ligt niet aan de emotie of dat er iets in jouw lichaam anders werkt. Als je een emotie toelaat, duurt het 90 seconden, maar heel vaak is het moeilijk om een emotie echt helemaal toe te laten. Vaak verzetten we ons, en willen we met ons verstand de emotie onder controle krijgen. Iedere keer dat we er aan denken en de sensaties onderdrukken creëen we dezelfde chemische reactie. En dat kan uren en dagen doorgaan…
Je kunt leren om de emotie toe te laten en de boodschap te verstaan. Emoties wijzen namelijk op wat je nodig hebt in een bepaalde situatie. Ze wijzen je op je grenzen en je wensen. Ze bevatten dus belangrijke informatie!
Emoties wijzen op behoeften
Emoties wijzen ons op een onderliggende behoefte. Boosheid zorgt ervoor dat we onszelf willen beschermen, grenzen stellen, gehoord worden. Blijheid maakt dat we het fijn vinden om te delen. Bij verdriet hebben we behoefte aan troost. Ook hechting is in feite een emotie die zorgt dat je de nabijheid van een veilige ander opzoekt bij gevaar. Als je weet waar je behoefte aan hebt, kun je actie nemen om daar in te voorzien.
Emoties zijn daarom ook belangrijk bij het maken van keuzes. Ze gidsen ons door het leven, en zorgen ervoor dat we op een goede manier om kunnen gaan met relaties en ingewikkelde situaties.
De 8 basisemoties
Emoties heb je in alle soorten en maten. Van intense razernij tot een lichte irritatie. Hier vind je een lijst met tientallen positieve en negatieve emoties. Toch zijn al deze emoties een combinatie of nuance van slechts acht basisemoties. Er zijn verschillende lijstjes van basisemoties in omloop, afhankelijk van de theoretische achtergrond van de maker.
Onderstaande acht emoties zie je het meeste terug. De eerste zijn de bekende vier B’s (bang, boos, blij, bedroefd), maar daarnaast kennen we nog schuld en schaamte, verrassing en walging.
De acht basisemoties met enkele afgeleide emoties
- Bang, angst: bezorgheid, onzeker, verward, timide, nervositeit, schrik.
- Boosheid: irritatie, frustratie, geprikkeld, kribbig, nukkig, rancune, woede, ergernis.
- Blijdschap: vrolijk, plezier, tevredenheid, genot, opwinding, trots, voldoening, enthousiasme
- Bedroefd, verdriet: gekwetst, gemis, rouw, wanhoop, eenzaamheid, isolatie, teleurstelling.
- Schuld: spijt, berouw
- Schaamte: spijt, verlegenheid, gȇne, vernedering
- Verrassing: verwondering, verbazing, overrompeld, bevreemd
- Walging: afkeer, weerzin, afgrijzen, afstoten, afschuw.
De taal van emoties
Emoties leren herkennen en benoemen is alsof je een nieuwe taal leert spreken. Een taal waarmee je jezelf heel precies kunt uitdrukken en verstaanbaar kunt maken. Het helpt om in contact te komen met je eigen behoeften en in verbinding met jezelf te blijven. En de taal van emoties helpt om met elkaar in contact te komen en het gesprek te voeren op een diepere laag.
