Foto: Izzie Renee
Ons lichaam is eigenlijk een groot gevoelsinstrument. Emoties drukken zich uit in lichaamssensaties. Het zijn biologische mechanismen. We weten allemaal dat bij angst onze spieren aanspannen en onze handen gaan zweten en trillen. Denk maar aan een belangrijk gesprek waarvoor je nerveus bent.
Finse onderzoekers brachten deze lichamelijke sensaties van emoties in kaart, een soort bodymapping. Het was al bekend dat emoties te zien zijn aan je gezichtsuitdrukking, maar je hele lichaam doet mee. En nu is dat ook in kaart gebracht. Zelfs gevoelens waarvan je dacht dat ze in je hoofd zitten, creëren ook sensaties in de rest van je lichaam.
Het onderzoek onderbouwt daarmee dat, om emoties te herkennen, te begrijpen en te verwerken, we ze in ons lichaam moeten voelen.
Hierboven zie je de een aantal van deze lichaamskaarten van emoties, ofwel Bodily Maps of Emotions. Geel en rood laten een verhoogde ervaring van gevoelssensaties zien. Zwart is neutraal. Blauw is een verlaagde ervaring van gevoelssensaties. Een rood hoofd wijst op veranderingen in gedachten en gevoelens.
Gevoelens in de nek, schouders en armen zijn het meest prominent aanwezig bij emoties die ervoor zorgen dat we een beweging naar andere mensen maken, zoals bij woede en blijdschap. Minder energie in je armen en benen is kenmerkend voor verdriet en somberheid. Walging blijkt een verhoogde activiteit in de regio van het spijsverteringsstelsel te veroorzaken. In tegenstelling tot alle andere emoties werd geluk geassocieerd met verhoogde sensaties over het hele lichaam.
Alle uitdrukkingen die we in onze taal kennen, kloppen dus! Iets drukt als een zware last op je schouders. Het voelt als een mes in je rug, of een stomp in je maag, en we branden van verlangen, of we hebben een leeg gevoel. De uitdrukkingen in de taal kunnen per land verschillen, maar de lichamelijke beleving van de emotie, is overal hetzelfde.
Emoties ervaren in relatie tot anderen
Wanneer je invoelend bent naar anderen, ben je vaak goed in het begrijpen van hun emoties, en kun je daar empathie voor tonen. Dit zijn vaardigheden die de sleutel vormen voor gezonde, warme relaties met anderen.
Het lijkt misschien minder voor de hand liggend maar ook bij het aanvoelen van de emoties en gevoelens van anderen speelt je lichaam een sleutelrol. Ook de emoties van anderen worden we ons namelijk bewust en kunnen we begrijpen via ons eigen lichaam. Hoe werkt dat?
Door spiegelneuronen kun je voelen wat een ander voelt
Bij het aanvoelen van de emoties van anderen en wat deze emoties voor hen betekenen, spelen de spiegelneuronen een cruciale rol. Dit is een speciale groep zenuwcellen in onze hersenen. Een spiegelneuron is een zenuwcel die actief wordt als je iemand anders iets ziet doen. Je ziet bijvoorbeeld dat iemand te dicht bij een kaars komt en zijn hand terugtrekt en onwillekeurig voel je in je arm dezelfde terugtrekkende beweging. De neuron spiegelt het gedrag alsof je het zelf uitvoert.
Maar er is meer. Dit systeem is zo verfijnd dat je niet alleen de beweging in jezelf kunt voelen, maar ook de intentie daarvan. Spiegelneuronen zorgen er niet alleen voor dat je de bewegingen van een ander in jezelf voelt, maar ook de bedoeling en de emotie die erachter zit. Als je iemand ziet die een vies gezicht trekt als hij een hap eten neemt, zul jij de emotie walging ervaren. Je hoeft niet na te denken over wat die persoon bedoelt met zijn vieze gezicht maar je begrijpt het instinctief.
We begrijpen anderen dus niet alleen door ons voor te stellen hoe iets voor hem of haar moet zijn, maar ook door het letterlijk in ons eigen lichaam te voelen.
Je lichaam als gevoelsinstrument verfijnen
Een beter contact met je eigen belevingswereld, en je behoeften, wensen en grenzen, gaat via je emoties. Wil je dit versterken dan kan dat niet anders dan via je lichaam. Je kunt stap voor stap leren om je meer bewust te worden van je eigen lichaamssensaties en om op te merken wanneer deze veranderen.
Mindfulness en meditatie
Mindfulness en meditatie zijn enorme hulpmiddelen hierbij omdat ze je helpen om je aandacht in het hier-en-nu te brengen. Het vraagt vertragen en de tijd nemen.
Door in ‘het nu’ te zijn en je waarneming te ontwikkelen tijdens een emotie, kun je de ervaring van de emotie steeds beter toelaten. Tegelijkertijd wordt je neiging om er iets aan te doen, losgelaten. Hierdoor raken we minder verstrikt in een emotie en kunnen we de juiste “afstand” bewaren om alle informatie die er in zit daadwerkelijk uit te lezen.
Meditatie en mindfulness helpen je ook om open te staan voor anderen. Vaak hebben we allerlei filters en muurtjes, maar meditatie en mindfulness helpen om open te staan voor je ervaring in het contact met anderen.
Je kunt met mindfulle aandacht intunen op je lichaam en de sensaties die daar zijn. Een bodyscan is een voorbeeld van een praktische oefening waarin je dit bewust doet. Maar je kunt ook denken aan Yoga. Eigenlijk versterken alle vormen van lichaamswerk, waarin je op een bewuste en voelende manier contact maakt met je lichaam, dit vermogen.
Lees meer:
- https://herseninstituut.nl/over-het-brein/spiegelneuronen/
- Frederick, R. (2023) Omarm je emoties. Vrij van angst voor je gevoelens. Boom.
- Keysers, C. (2012). Het empathische brein. Waarom we socialer zijn dan we denken. Amsterdam: uitgeverij Bert Bakker.
- Nummenmaa, L., Glereana, E., Harib,R., & Hietanend, J.K. (2014) Bodily maps of emotions. PNAS | vol. 111 (2) 646–651
