Foto: Chris Ensey
Deze blog gaat over de ziel en het stiltepunt in jezelf. In de psychologie hanteert iedere therapie hiervoor een eigen benaming. Focusing gebruikt bijvoorbeeld de term ‘Self-in-Presence’, Voice Dialogue werkt met het Bewuste Ego-proces, en Internal Family Systems met het ‘Zelf’. In mindfulness hebben we het over de ‘observator’ of ‘de waarnemer’ en ACT spreekt over ‘zelf-als-context’. Deze laatste stromingen in de psychologie zijn gebaseerd op boeddhistische contemplatieve praktijken.
De termen worden echter vaak slechts minimaal uitgewerkt. En dat terwijl het in mijn beleving cruciaal is voor het groeiproces. Het zal ongetwijfeld te maken hebben met de ‘spirifobie’ die er in de westerse samenleving heerst in de wetenschap.
Ik gebruik zelf de term stiltepunt voor de intacte kern in onszelf. In mijn ervaring is dit het vertrekpunt en het eindpunt van de therapie. In deze blog lees je hoe ik daar naar kijk en waarom het in mijn begeleiding centraal staat.
Ik zie mensen als zielen die een aardse reis maken. Om ons in deze 3D wereld van tijd en ruimte te bewegen hebben we een lichaam nodig. En net zoals we een fysiek voertuig nodig hebben, hebben we een ook psychisch voertuig nodig. Dat is onze mind, ons ‘ik’, of ego.
Natuurlijke ik, ego, en de intacte kern
Ons psychische voertuig, ons natuurlijke ik, neemt tijdens het opgroeien allerlei aanpassingen en overlevingsstrategieën aan. We leren hoe we moeten zijn om geaccepteerd te worden en liefde en aandacht te krijgen, en hoe we afwijzing voorkomen. We doen belangrijke ervaringen op, sleutelervaringen, die ons vormen. We leren welke eigenschappen en kwaliteiten anderen in ons waarderen en welke we beter niet laten zien. En we leren onze wonden te beschermen en delen van onszelf niet meer aan de buitenwereld te tonen.
Op die manier vinden als het ware splitsingen plaats in ons bewustzijn. Om te compenseren maken we onszelf groter of juist kleiner al naar gelang het beste werkt in de gegeven context. Dit groter en kleiner maken zijn vervormingen van je natuurlijke ik.
Het woord ‘ego’ is een vervorming van het natuurlijke ik. Het is niet iets wat los staat van onszelf. Je kunt het zien als de vorm die we aannemen om te overleven. We zetten een masker op, dat ervoor moet zorgen dat anderen ons zien zoals wij graag willen dat ze ons zien, en dat onze wonden beschermt.
De vorming van het ego was nodig omdat we intense gebeurtenissen niet konden verwerken. Het splitsen en het aanpassen is een overlevingsstrategie. Dit hielp ons om met heftige gevoelens om te gaan en overeind te blijven. En met het masker konden we onszelf beschermen. Het is een soort geleende identiteit. Als we echter lang in de vervorming blijven, raken we na verloop van tijd gewend aan deze vorm en denken we dat dit is wie we zijn.
Het stiltepunt: de intacte kern
Tegelijkertijd is er een kern in ons die intact blijft en ongeschonden. Die kern die altijd intact blijft, wordt je ware zelf, natuur van de geest, essentie, of stiltepunt genoemd. Kenmerken die aan dit ware zelf worden toegeschreven zijn onder andere wijsheid, kalmte, vertrouwen, compassie, helderheid, verbinding, tevredenheid, onderscheidingsvermogen, moed, nieuwsgierigheid en creativiteit.
Daar waar het natuurlijke ik een open verbinding heeft met de kern, met de essentie van wie we in wezen zijn, raakt die verbinding verstoord wanneer we in de vervorming terecht komen. We voelen ons dan verloren, eenzaam en afgescheiden.
De reis van de held
De vorming van het ego is niet ‘goed’ of ‘slecht’, maar onderdeel van het proces van bewustzijnsontwikkeling. Het is onderdeel van de reis die de ziel op aarde maakt dat ze in de vervorming terecht komt: dat ze wordt wat ze niet is. En dat wringt (gelukkig).
We voelen dat we niet gelukkig zijn, dat de vorm ons niet past. In het zoeken naar antwoorden, het zoeken naar jouw waarheid, in de tocht terug naar verbinding met je ziel, groeit nieuw bewustzijn en groeit je ziel. Deze tocht wordt in verhalen vaak omschreven als de zoektocht naar de heilige graal en de reis van de held. De mensen die deze weg gaan worden spirituele zoekers genoemd, en een moderne term is lichtwerkers.
Dit klinkt misschien allemaal wat hoogdravend, maar in principe zijn we allemaal helden: het is inherent aan mens-zijn. De een pakt het misschien wat formeler of bewuster aan, maar we gaan allemaal door de stof om het zo maar te zeggen.
Het stiltepunt in therapie
Het helen en verwerken van negatieve (jeugd)ervaringen in ons leven begint met het vermogen om vanuit de intacte kern in onszelf contact te maken met de aanpassingen, de wonden, en de splitsingen. We komen beschermende en gewonde delen tegen. De heling zit in de weg terug: uit de vervorming terug naar het natuurlijke ik, en vanuit die plek verbinding maken met de intacte kern. De sleutel om dat te doen is bewust-zijn.
En eigenlijk is dat de basis van iedere therapie: dat we leren om naar die plek in onszelf te gaan waar we heel zijn. Een plek waar we in contact staan met onze rust, wijsheid, en waar we overzicht hebben. Er zijn echter niet veel therapieën die expliciet aandacht besteden aan hóe je dat doet. Hiervoor moeten we bij de mindfulness en meditatie zijn, waar we leren om de geest ‘thuis te brengen’.
Je leert dan contact te maken op drie lagen:
- De laag van ervaren (je ziel, een deel van essentie dat in deze dimensie verblijft. Hier op aarde is dat je natuurlijke ik). Het beleven, aanwezig zijn, in de dingen die je doet en meemaakt.
- De laag van gewaarzijn (bewustzijn). Je doet een stapje terug en je ziet het hele beeld. Je bent getuige van wat er allemaal in je gebeurt in interactie met de buitenwereld: emoties, gedachten, allerlei lichamelijke sensaties. Vanuit deze laag handel je niet, maar merk je gewoon op wat er is. Nieuwsgierig, open en zonder doelen.
- De laag van fundamenteel Zijn (stiltepunt/ ware natuur/ essentie). Deze laag is ruim en stil. Het wordt niet vertekend door onze psychische afweermechanismen of emotionele disbalans. Het is de stille aanwezigheid die we kunnen voelen achter de fysieke gevoelens en stoffelijke waarnemingen. Je komt hier via concentratie, stilte, en meditatie.
In therapie werk je vanuit deze intacte kern, het stiltepunt én je gaat er naar toe. Lees deze zin ajb nog eens. Je bent er al en je gaat er naartoe. Het is het begin en het eindpunt. Het lijkt een paradox. Maar: lees verder!
Van ego naar essentie
Met je bewustzijn kun je contact maken met de kwetsingen in jezelf, die met de sleutelervaringen in verbinding staan. Je leert om met een open en nieuwsgierige houding datgene te benaderen wat je tot dan toe in jezelf vermeden hebt. Essentie kan dan daarin doorstromen.
Kern is het doorvoelen, invoelen, en begrijpen van je ervaringen en je bescherming (ego). Je gaat als het ware in de ervaring door deze helemaal toe te laten. Je leert om je lichaam te gebruiken als een informatiebron en om emoties te dragen vanuit rust.
Van daaruit kun je je ervaringen doorvoelen, invoelen, en gaan begrijpen. Dit is waarom psychologie ook nodig is. Met alleen mediteren kom je er niet. Je moet je hier echt doorheen werken.
In dit proces bewegen we door verschillende lagen:
- De overlevingslaag van het ego met haar maskers waarachter we ons veilig voelen.
- De laag van afwijzing en kwetsing met emoties van afweer en verzet.
- De laag van verlatenheid, waar we ons diep eenzaam, wanhopig en geïsoleerd kunnen voelen. Dit is de laag van de pijn achter de afwijzing.
Ook in die laatste laag kun je zakken en met dat ‘zakken’ merk je dat je het eigenlijk gaat dragen en tot je neemt. In plaats dat het tussen jou en je essentie/ kern in komt te staan, wordt het daarin opgenomen. Je integreert het. Je bewustzijn groeit.
In essentie val je tijdens deze reis steeds meer samen met je natuurlijke ik, die onderdeel is van je ziel. Je wordt je steeds bewuster. Het licht van je kern kan er doorheen schijnen en heeft weer toegang tot je natuurlijke ik. Je ziel is dan geïntegreerd met je persoonlijkheid en kan zich via haar uitdrukken in de wereld.
