In essentie
- Emotionele volwassenheid draait om bewustzijn, niet om leeftijd. Het gaat om het vermogen om je emoties te herkennen, begrijpen en constructief te uiten.
- De basis wordt vaak in de kindertijd gelegd. Als ouders zelf emotioneel onvolwassen waren of emotioneel niet beschikbaar, heeft dat invloed op je eigen vermogen om met emoties om te gaan — maar verandering en groei zijn altijd mogelijk.
- Zeven concrete kwaliteiten vormen de basis van emotionele groei
Eigenschappen zoals actief luisteren, empathie, gezonde grenzen, omgaan met verschillen, zelfbewustzijn, zorgvuldige communicatie en het nemen van verantwoordelijkheid helpen je om emotioneel volwassen te worden. - Zelfreflectie en oefening zijn cruciaal voor groei. Je groeit door eerlijk naar je eigen gedrag te kijken, jezelf niet te veroordelen, triggers te onderzoeken, en open te staan voor feedback en herstel in relaties.
- Emotionele volwassenheid bevordert gezonde relaties. Het maakt je betrouwbaarder, stabieler en beter in staat tot verbinding — zowel in partnerrelaties als in vriendschappen, familiebanden en werksituaties.
Wat is emotionele volwassenheid?
Emotionele volwassenheid is het vermogen om je emoties te herkennen, te begrijpen en op een constructieve manier te uiten. Het stelt je in staat om empathisch te zijn, verantwoordelijkheid te nemen voor je acties en gezonde relaties te onderhouden.
Emotionele onvolwassenheid daarentegen is de neiging om emoties zonder enige zelfbeheersing of buiten proporties te uiten. Emotioneel onvolwassen gedrag kenmerkt zich door impulsiviteit, een gebrek aan regulatie en het vermijden van verantwoordelijkheid. Dit gedrag is vaak beschadigend in relaties.
De basis hiervoor wordt vaak gelegd in de kindertijd. Hoe je ouders en verzorgers met jouw behoeften en emoties om gingen is heel bepalend. Als je ouders zelf emotioneel onvolwassen waren en moeite hadden met emoties, of ze waren emotioneel niet beschikbaar, dan kan jouw emotionele basis wat zwakker zijn.
Hoe ontwikkel je emotionele volwassenheid?
Dr. Lindsay Gibson is klinisch psycholoog en onderzoeker naar emotionele volwassenheid. Zij stelt dat we emotioneel kunnen groeien door bepaalde kwaliteiten te ontwikkelen. Je kunt deze kwaliteiten of kenmerken zien als een soort piketpaaltjes.
Grote kans dat, als je dit leest, je nog onderweg bent in je ontwikkeling naar emotionele volwassenheid. Als je op dit moment nog niet alle kwaliteiten ontwikkeld hebt, zie dat dan niet als een devaluatie, maar gewoon als iets wat inherent is aan het leven. We ontwikkelen en groeien, een leven lang.
1. Oprechte interesse en actief luisteren
Je luistert actief en verplaatst je in verschillende perspectieven om naar een situatie te kijken. Je geeft de ander ruimte en de tijd om zijn gedachten en gevoelens te verwoorden.
2. Een empathische houding naar jezelf en anderen
Empathie is een essentieel onderdeel van emotionele volwassenheid. Het betekent dat je van binnenuit kunt begrijpen hoe iets voor een ander voelt. Je kijkt vanuit hun perspectief naar de situatie en je verplaatst je in hun schoenen. Je weerhoudt jezelf ervan om snel aannames te doen en conclusies en oordelen te vormen. In plaats daarvan ben je nieuwsgierig naar het hoe en waarom van wat iemand denkt, doet en voelt.
3. Een goede balans tussen voor jezelf zorgen en er voor anderen zijn
Empathie is een teken van emotionele volwassenheid, maar tegelijkertijd zijn gezonde grenzen dat ook. Je voelt goed aan wat je eigen behoeften zijn en hoeveel je te geven hebt. Dat kan per keer en per persoon verschillen.
4. Je ziet een verschil als iets waar je het over kunt hebben
Een verschil van opvatting betekent niet een persoonlijke afwijzing. Juist het feit dat iemand een verschil met je wil bespreken, betekent dat hij toenadering zoekt. Emotioneel onvolwassen mensen voelen zich in een gesprek over een verschil aangevallen en gaan in de verdediging of ‘tegen’ aanval. Als je in gesprek kunt blijven en kunt luisteren naar de ander, kun je vaak nader tot elkaar komen.
“They’re not losing themselves if somebody disagrees with them, they just don’t get threatened in the same way that the emotionally immature do.”
(Lindsey Gibson)
5. Je merkt op wanneer je emotioneel onvolwassen bent
Een stap op het pad naar emotionele volwassenheid is dat je herkent wanneer je naar onvolwassen gedrag grijpt en dat stopt. Emotioneel onvolwassen gedrag herken je aan de neiging om de ander te willen veranderen om je eigen spanning kwijt te raken. Het is belangrijk dat je eerlijk naar jezelf bent wanneer je reactief bent.
Om dit bij jezelf op te kunnen merken, is een bepaalde mate van zelf-bewustzijn nodig én zelf-compassie. Als je jezelf steeds vreselijk veroordeelt en geen fouten mag maken, kun je bijna niet naar jezelf kijken. Journaling kan daarbij helpen. Een eerlijk gesprek met een goede vriend(in) ook. Vragen die je kunnen helpen om je bewust te worden, zijn:
- Welke emoties zijn moeilijk voor jou?
- Waar ben je bang voor?
- Wat is een trigger voor jou (wat roept een sterke emotionele reactie, inclusief angst, bij je op)?
6. Je bent je bewust van hoe je woorden een ander raken
Is het niet gelukt om een onvolwassen emotionele reactie te stoppen? Woorden hebben invloed en kunnen heel beschadigend zijn. Beschadigend voor de ander én voor de relatie. Iemand die emotioneel volwassen is, is zich bewust van die impact. Je bent je bewust van wat je woorden met de ander doen. Het liefst heb je dat bewustzijn in het moment zelf, ook al ben je zelf van streek, maar tenminste achteraf.
Dit betekent dat je kunt inschatten wat de impact is van de dingen die je, getriggerd in je angst of gekwetstheid, tegen de ander hebt gezegd. Je kunt je inleven in hoe dat voor de ander is. Je kunt ook invoelen waar je de grens van integriteit van de ander overschreden hebt, en waar je gedrag beschadigend was.
7. Verantwoordelijkheid nemen als je uit de bocht vliegt
Bewust en opmerkzaam zijn (punt 6 hiervoor) moet je oefenen, en dan nog kun je niet altijd voorkomen dat je reactief reageert op een trigger. Gevoelens kunnen plotseling opkomen en je in de greep nemen. Je opent de aanval en slaat om je heen.
Verantwoordelijkheid nemen voor je gedrag houdt in dat je je fouten erkent, excuses aanbiedt en leert van je ervaringen. Deal met het feit dat je uit de bocht bent gevlogen en stop met naar de ander te wijzen. Dit bevordert persoonlijke groei en versterkt vertrouwen in relaties. en
Gezonde relaties
Het ontwikkelen van emotionele volwassenheid is het fundament van gezonde en vervullende relaties. Niet alleen met je partner, maar ook met familie, vrienden en de mensen met wie je werkt. Mensen zijn sociale wezens, en het is een basale behoefte om je te verbinden met andere mensen.
Emotionele volwassenheid leidt tot een bepaalde evenwichtigheid. Relaties gaan niet meer in extreme mate in de ups en downs en dat is fijn. Het maakt je stabiel en betrouwbaar en een fijn mens voor anderen om zich met jou te verbinden.
Conclusie
Emotionele volwassenheid vraagt geen perfectie, maar bereidheid tot groei. Zoals Dr. Lindsay Gibson beschrijft, ontwikkel je deze volwassenheid door bewust te worden van je eigen reacties, verantwoordelijkheid te nemen voor je gedrag en met empathie naar jezelf en anderen te kijken. De zeven kwaliteiten die in deze blog zijn uitgewerkt vormen daarbij richtingaanwijzers. Ook als je in je jeugd emotioneel onvolwassen ouders had, kun je alsnog leren om op een volwassen manier met emoties om te gaan. Door stap voor stap bewuster te worden van wat je voelt, zegt en doet, bouw je aan meer innerlijke rust, veerkracht en verbondenheid in je relaties.
Veelgestelde vragen
Verder verdiepen
In het artikel Emotioneel volwassen worden krijg je meer concrete handvatten die je helpen om te groeien.
Bronnen
- Lindsey C. Gibson. Adult Children of Emotionally Immature Parents. How to Heal from Distant, Rejecting, or Self-Involved Parents. New Harbinger Publications, Oakland. In het Nederlands vertaald: Ongezien opgegroeid. Herstel na een jeugd met narcistische, afwijzende of afstandelijke ouders. Uitgeverij: Boom, Amsterdam