In essentie
- Ook als je vroeger onveilig gehecht bent, kun je nu nog leren om je veilig te hechten. Je hersenen blijven je hele leven veranderbaar.
- Vijf stappen – begrijpen, steun toelaten, je zelfbeeld bijstellen, patronen doorbreken en kleine risico’s nemen – zijn een goede start. Ze vormen het begin van een proces dat tijd kost en dat je vaak in verschillende rondes doorloopt.
- Eén veilige persoon in je leven – iemand die je steunt en betrouwbaar is – kan enorme impact hebben op je herstel.
- Problemen als bindingsangst of verlatingsangst zijn vaak signalen van onveilige hechting. Door nieuwe positieve ervaringen kan dat veranderen.
- In therapie kun je oude overlevingsstrategieën loslaten en oefenen met nieuwe, gezonde manieren van verbinden.
- De relatie met jezelf vormt de basis. Hoe warmer en eerlijker die is, hoe makkelijker je veilig voelt ook in contact met anderen.
Studies wijzen uit dat ongeveer 60% van de volwassenen veilig gehecht is, terwijl 40% van ons een vorm van onveilige hechting heeft (1). Onderzoek van de Harvard Medical School toont aan dat onveilige hechting later leidt tot verhoogde kans op depressie, angststoornissen en relatieproblemen (1). Het goede nieuws is dat neuroplasticiteit – het vermogen van hersenen om te veranderen – betekent dat hechtingspatronen kunnen worden aangepast (2).
Onderzoek naar ‘earned secure attachment’ door psychologen zoals Daniel Siegel en Mary Main toont aan dat volwassenen die hun jeugdtrauma’s verwerken en nieuwe relatie-ervaringen opdoen, succesvol veilige hechting kunnen ontwikkelen (3). Dit proces wordt ondersteund door de activatie van het parasympathische zenuwstelsel, wat veiligheid en verbinding bevordert (4).
Hoe weet je of je onveilig gehecht bent?
Wil je weten welke hechtingsstijl je hebt? Lees dan mijn blog Leer jouw hechtingsstijl kennen voor een uitgebreid overzicht van de verschillende stijlen.
Hoe beïnvloedt je hechtingsstijl je volwassen relaties?
Onze hechtingsstijl werkt later als een bril waarmee we naar anderen en de wereld kijken. Dit werkt via de overtuigingen we hebben opgedaan over onszelf en de verwachtingen die we hebben van contacten met anderen en relaties. Op die manier nemen we onze hechtingsstijl mee de toekomst in.
Overigens is het niet zo dat die bril een vertekend beeld geeft. Je kunt het eerder juist heel goed zien. Als je als kind een ouder had die vaak oneerlijk was en loog, dan heb je meestal geleerd om die signalen te herkennen. Je zult in het hier-en-nu vaak sneller dan anderen opmerken dat iemand inconsistent is in zijn verhaal of wellicht niet alles vertelt.
Waar je echter last van kunt hebben, is dat je daarbij getriggerd raakt. De situatie kan je als het ware terugbrengen naar de onveiligheid van toen, waardoor je in hetzelfde gevoel van machteloosheid terecht komt als waarin je als kind zat. Dit lokt de overlevingsstrategie van toen uit. Als kind had je echter veel minder mogelijkheden om de situatie te sturen omdat je afhankelijk was. Als volwassene zijn die mogelijkheden er vaak wel.
Onveilige hechting en relatieproblemen
Onveilige hechting zie je vaak terug in patronen als bindingsangst en verlatingsangst. In mijn blog Bindingsangst en verlatingsangst in relaties lees je uitgebreid hoe deze patronen ontstaan en hoe je ermee omgaat.
Als je als volwassene vastloopt in bepaald gedrag, en het lukt niet om fijne relaties en diepgaande contacten aan te gaan, dan kan het goed zijn om eens te kijken naar je hechtingsstijl en de overlevingsstrategieën die je daarin bent gaan aannemen. Ben je onveilig gehecht? Je kunt je op latere leeftijd alsnog veilig leren hechten.
Vijf bouwstenen die je helpen om veiliger te hechten
Veilig leren hechten is geen trucje dat je even toepast. Het is een proces dat tijd kost en vaak in verschillende lagen verloopt. Onderzoek laat zien dat er een aantal factoren zijn die je hierbij kunnen ondersteunen. Zie ze niet als een strak stappenplan, maar als bouwstenen die elkaar in de praktijk vaak overlappen en elkaar versterken.
- Stilstaan bij wat er toen gebeurde
Het kan helpen om stap voor stap zicht te krijgen op de ervaringen die je gevormd hebben. Welke besluiten nam je als kind om overeind te blijven? Het is een proces van in kaart brengen, reflecteren en de bijbehorende emoties alsnog te verwerken. De relatie met je zelf is hierin heel belangrijk. - Ervaringen van steun durven ontvangen
Nieuwe, positieve ervaringen met anderen zijn belangrijk om oude overtuigingen te herschrijven. Dat vraagt soms dat je jezelf toestaat om steun te ontvangen, ook als dat onwennig voelt. Het betekent dat je jezelf moet leren toestaan om een ander je emotioneel te laten steunen. Voor meer inzicht in hoe emotionele steun neurologisch werkt, zie het onderzoek van Stephen Porges over het belang van het zenuwstelsel bij co-regulatie. - Je zelfbeeld weer in balans brengen
Een onveilige hechtingsstijl gaat vaak gepaard met een vervorming in je zelfbeeld. Je hebt vaak geleerd om je groter, onafhankelijker en onkwetsbaarder te maken dan je bent, of juist kleiner (afhankelijker, kwetsbaarder). Je moet terug naar je natuurlijke vorm. Dat is de sleutel om weer contact te maken met je authentieke kern. - Oude patronen opmerken en loslaten
Patronen die vroeger hielpen, kunnen je nu juist in de weg zitten. Door ze te gaan herkennen, kun je er steeds bewuster voor kiezen om iets anders te doen. Onderzoek welke patronen in je doen en laten nu voortkomen uit je oude overlevingsstrategieën. Het is heel makkelijk om op patronen terug te pakken die horen bij je onveilige hechtingsstijl en dat doen we vooral wanneer we onder druk staan. Het ontdekken van deze patronen, je bewust worden wanneer je ze inzet, helpt om ze los te laten. Zo kun je stap voor stap nieuwe patronen aanleren die je meer ‘veilig’ doen handelen. - Nieuwe ervaringen voorzichtig toelaten
In de kern gaat een veilige hechting over vertrouwen. Het is daarom belangrijk om kleine risico’s te nemen met vertrouwen. Je bent nu volwassen en, in tegenstelling tot je kindertijd, niet meer op dezelfde manier afhankelijk van anderen. Nieuwe ervaringen kun je alleen opdoen als je buiten je comfortzone treedt en een (klein) risico neemt.
Deze bouwstenen zijn geen eindpunt, maar een begin. Je zult merken dat ze elkaar aanvullen en versterken terwijl je ermee bezig bent. En soms is één kleine, nieuwe ervaring al genoeg om een hele keten van positieve veranderingen in gang te zetten.
Essentieel in dit proces is de aanwezigheid van een steunende, emotionele relatie met iemand die een veilige hechtingsfiguur voor je kan zijn.
Wie kan een veilige hechtingsfiguur voor je zijn?
Een veilige hechtingsfiguur kan een oom of tante zijn, een vriend of vriendin, je liefdespartner of een leraar op school. Zij kunnen je de emotionele ondersteuning geven die nodig is om te groeien. Dat doen ze door naar je te luisteren als je van streek bent over iets, door je te helpen als dat nodig is, of juist door je te wijzen op je eigen kwaliteiten om een probleem op te lossen.
Dit is vaak een andere ervaring dan die je in je jeugd hebt opgedaan, waarbij een verzorger niet beschikbaar was, of het misschien wel juist helemaal van je overnam (en je het gevoel gaf incompetent te zijn). Het kan soms daarom best lastig zijn om deze steun toe te laten, maar daar zit dan ook het ‘risico nemen’ (punt 5) in.
Als je de nieuwe ervaringen toe kunt laten, kunnen deze de oude als het ware ‘overschrijven’. Hoe jonger je bent, hoe meer flexibel je bent. Zowel in je doen en laten, als in je openheid voor nieuwe ervaringen. Maar hoe dan ook, kunnen we ook als we volwassen zijn groeien naar veilige hechting.
Hoe helpt therapie bij het ontwikkelen van veilige hechting
In therapie werk je de vijf stappen door. Je werkt aan de overlevingsstrategieën en hechtingspatronen die jij hebt opgebouwd in je vroege jaren en met de emotionele lading en stressreacties die daar nog aan vast zitten. We werken daarom zowel met je hoofd, je hart, als met je lichaam om te kunnen begrijpen, de ervaringen te doorvoelen, en de lading los te laten.
Als je aan de slag gaat met het verwerken van sleutelervaringen uit je jeugd, zul je op een nieuwe manier deelnemer worden in de relatie, of op een ander soort partner vallen, waardoor je relaties veranderen en destructieve patronen omgebogen worden. Het resultaat is dat ook mensen met een oorspronkelijke onveilige hechting gezonde en vervullende relaties hebben.
Meer informatie over evidence-based benaderingen vind je in het wetenschappelijk onderzoek naar earned secure attachment.
Conclusie
Ben je onveilig gehecht? Je kunt je op latere leeftijd alsnog veilig leren hechten. Ook als we volwassen zijn kunnen we groeien naar veilige hechting. Als je de nieuwe ervaringen op kunt zoeken, kunnen deze de oude als het ware ‘overschrijven’.
Door te werken aan de overlevingsstrategieën en hechtingspatronen die je hebt opgebouwd, kun je niet-helpende patronen ombuigen. Het resultaat is dat ook mensen met een oorspronkelijke onveilige hechting gezonde en vervullende relaties hebben.
De relatie met jezelf is hierin heel belangrijk – om je ervaringen te begrijpen en betekenis te geven, sleutelervaringen te integreren, en onverwerkte emoties alsnog te verwerken. Zo kun je weer contact maken met je authentieke kern en van binnenuit richting geven aan je leven.
Essentieel in dit proces is de aanwezigheid van een steunende, emotionele relatie met iemand die een veilige hechtingsfiguur voor je kan zijn. Dit kan in therapie, maar ook in andere belangrijke relaties in je leven.
Veelgestelde vragen over verworven veilige hechting
Op welke leeftijd kun je nog veilige hechting ontwikkelen?
Verworven veilige hechting is op elke leeftijd mogelijk dankzij neuroplasticiteit. Hoewel jongere de hersenen van jonge mensen flexibeler zijn, kunnen ook volwassenen veilige hechting ontwikkelen.
Hoe voorkom ik dat ik mijn onveilige hechting doorgeef aan mijn kinderen?
Door je eigen patronen te herkennen en stap voor stap te doorbreken. Als jij leert veilig te hechten, geef je je kinderen meteen een betere basis mee.
Wat is eigenlijk het verschil tussen hechting en verliefdheid?
Hechting ontstaat in de uitwisseling. Het is een gedeeld vertrouwen en veiligheid dat gegroeid is tussen twee mensen doordat ze daarin geinvesteerd hebben. Verliefdheid voelt intens, maar is tijdelijk. Verliefdheid helpt wel om je meer open te stellen voor de ander. Van daar uit kan hechting zich ontwikkelen.
Kan ik veilig leren hechten zonder therapie?
Ja, zeker. Steun van een betrouwbare partner, vriend(in) of familielid kan veel doen. Therapie helpt vooral als je merkt dat je steeds in dezelfde patronen blijft hangen.
Verder verdiepen
In deze blogs kun je meer lezen over hechting en relatiepatronen
- Leer jouw hechtingsstijl kennen
- Veilige hechting: je geborgen, verzorgd, en geliefd weten – Leer meer over de basis van veilige hechting
- Bindingsangst en verlatingsangst in relaties – Begrijp deze patronen en hoe je ermee omgaat
- Verliefd! Hoe overwin je bindingsangst en verlatingsangst in de relatie?
Bronnen
- Siegel, D. J. (2012). The Developing Mind: How Relationships and the Brain Interact to Shape Who We Are. Guilford Press. Kijk ook op: Het Mindsight Institute
- Main, M., & Goldwyn, R. (1984). Predicting rejection of her infant from mother’s representation of her own experience. Child Abuse & Neglect, 8(2), 203-217.
- Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, and Self-regulation. Norton Professional Books.
- Hazan, C., & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524.