Verworven veilige hechting: hoe herstel je onveilige hechting?

Belangrijkste punten uit dit artikel

• Onveilige hechting uit de kindertijd beïnvloedt volwassen relaties, maar is te herstellen
• Verworven veilige hechting is mogelijk via 5 stappen: begrijpen, steun toelaten, zelfbeeld herzien, patronen doorbreken, en risico’s nemen
• Een veilige hechtingsfiguur in je huidige leven is essentieel voor herstel
• Verlatingsangst en bindingsangst kunnen oplossen door nieuwe positieve relatie-ervaringen

Studies wijzen uit dat ongeveer 60% van de volwassenen veilig gehecht is, terwijl 40% een vorm van onveilige hechting heeft (1). Onderzoek van de Harvard Medical School toont aan dat onveilige hechting later leidt tot verhoogde kans op depressie, angststoornissen en relatieproblemen (1). Het goede nieuws is dat neuroplasticiteit – het vermogen van hersenen om te veranderen – betekent dat hechtingspatronen kunnen worden aangepast (2).

Onderzoek naar ‘earned secure attachment’ door psychologen zoals Daniel Siegel en Mary Main toont aan dat volwassenen die hun jeugdtrauma’s verwerken en nieuwe relatie-ervaringen opdoen, succesvol veilige hechting kunnen ontwikkelen (3). Dit proces wordt ondersteund door de activatie van het parasympathische zenuwstelsel, wat veiligheid en verbinding bevordert (4).

Hoe beïnvloedt je hechtingsstijl je volwassen relaties?

Veilig gehechte kinderen voelen zich geliefd en geborgen, waardoor ouders een veilige uitvalsbasis vormen. Bij onveilige hechting ontstaan drie patronen: angstig vermijdend, angstig vastklampend, of gedesoriënteerd. Deze patronen beïnvloeden later je verwachtingen van relaties.

Onze hechtingsstijl werkt later als een bril waarmee we naar anderen en de wereld kijken. Dit werkt via de overtuigingen we hebben opgedaan over onszelf en de verwachtingen die we hebben van contacten met anderen en relaties. Op die manier nemen we onze hechtingsstijl mee de toekomst in. 

Overigens is het niet zo dat die bril een vertekend beeld geeft. Je kunt het vaak juist heel goed zien. Als je als kind een ouder had die vaak oneerlijk was en loog, dan heb je meestal geleerd om die signalen te herkennen. Je zult in het hier-en-nu vaak sneller dan anderen opmerken dat iemand inconsistent is in zijn verhaal of wellicht niet alles vertelt.

Waar je echter last van kunt hebben, is dat je daarbij getriggerd raakt. De situatie kan je als het ware terugbrengen naar de onveiligheid van toen, waardoor je in hetzelfde gevoel van machteloosheid terecht komt als waarin je als kind zat. Dit lokt de overlevingsstrategie van toen uit. Als kind had je echter veel minder mogelijkheden om de situatie te sturen omdat je afhankelijk was. Als volwassene zijn die mogelijkheden er vaak wel.

Hoe ontwikkel je veilige hechting?

Onderzoek wijst een vijftal factoren aan die je helpen om veilig te hechten: 

1. Je ervaringen van toen gaan begrijpen. Het is mens-eigen dat we liever niet meer denken aan dingen die we hebben meegemaakt die heel naar waren. Vaak zijn er bepaalde negatieve sleutelervaringen die je gevormd hebben. Welke (kind)besluiten nam je, die toen noodzakelijk waren om overeind te blijven? Het is een proces van in kaart brengen, reflecteren en de bijbehorende emoties alsnog te verwerken. De relatie met je zelf is hierin heel belangrijk. 
2. Emotionele steun: verworven veilige gehechtheid betekent dat je zorgt dat je nieuwe ervaringen op kunt doen met anderen, waardoor je je oude overtuigingen kunt herzien. Het betekent dat je jezelf moet leren toestaan om een ander je emotioneel te laten steunen. 
3. Je zelf-beeld herzien. Een onveilige hechtingsstijl gaat vaak gepaard met een vervorming in je zelfbeeld. Je hebt vaak geleerd om je groter, onafhankelijker en onkwetsbaarder te maken dan je bent, of juist kleiner (afhankelijker, kwetsbaarder). Je moet terug naar je natuurlijke vorm. Dat is de sleutel om weer contact te maken met je authentieke kern. 
4. Patronen onderzoeken. Onderzoek welke patronen in je doen en laten nu voortkomen uit je oude overlevingsstrategieën. Het is heel makkelijk om op patronen terug te pakken die horen bij je onveilige hechtingsstijl en dat doen we vooral wanneer we onder druk staan. Het omvat het verwerken van de sleutelervaringen die er aan ten grondslag liggen en de onverwerkte emoties die daarmee samenhangen.  
5. In de kern gaat een veilige hechting over vertrouwen. Het is daarom belangrijk om kleine risico’s te nemen met vertrouwen. Je bent nu volwassen en, in tegenstelling tot je kindertijd, niet meer op dezelfde manier afhankelijk van anderen. Nieuwe ervaringen kun je alleen opdoen als je buiten je comfortzone treedt en een (klein) risico neemt. 

Essentieel in dit proces is de aanwezigheid van een steunende, emotionele relatie met iemand die een veilige hechtingsfiguur voor je kan zijn. 

Wie kan een veilige hechtingsfiguur voor je zijn?

Een veilige hechtingsfiguur kan een oom of tante zijn, een vriend of vriendin, je liefdespartner of een leraar op school. Zij kunnen je de emotionele ondersteuning geven die nodig is om te groeien. Dat doen ze door naar je te luisteren als je van streek bent, door je te helpen als dat nodig is, of juist door je te wijzen op je eigen kwaliteiten om een probleem op te lossen.

Dit is vaak een andere ervaring dan die je in je jeugd hebt opgedaan, waarbij een verzorger niet beschikbaar was, of het misschien wel juist helemaal van je overnam (en je het gevoel gaf incompetent te zijn). Het kan soms daarom best lastig zijn om deze steun toe te laten, maar daar zit dan ook het ‘risico nemen’ (punt 5) in. 

Als je de nieuwe ervaringen toe kunt laten, kunnen deze de oude als het ware ‘overschrijven’. Hoe jonger je bent, hoe meer flexibel je bent. Zowel in je doen en laten, als in je openheid voor nieuwe ervaringen. Maar hoe dan ook, kunnen we ook als we volwassen zijn groeien naar veilige hechting.  

Hoe helpt therapie bij het ontwikkelen van veilige hechting

In therapie werk je de vijf stappen door. Je werkt aan de overlevingsstrategieën en hechtingspatronen die jij hebt opgebouwd in je vroege jaren en met de emotionele lading en stressreacties die daar nog aan vast zitten. We werken daarom zowel met je hoofd, je hart, als met je lichaam om te kunnen begrijpen, de ervaringen te doorvoelen, en de lading los te laten. 

Als je aan de slag gaat met het verwerken van sleutelervaringen uit je jeugd, zul je op een nieuwe manier deelnemer worden in de relatie, of op een ander soort partner vallen, waardoor je relaties veranderen en destructieve patronen omgebogen worden. Het resultaat is dat ook mensen met een oorspronkelijke onveilige hechting gezonde en vervullende relaties hebben. 

Veelgestelde vragen over verworven veilige hechting

Op welke leeftijd kun je nog veilige hechting ontwikkelen? 

Verworven veilige hechting is op elke leeftijd mogelijk dankzij neuroplasticiteit. Hoewel jongere de hersenen van jonge mensen flexibeler zijn, kunnen ook volwassenen veilige hechting ontwikkelen. 

Kan onveilige hechting worden doorgegeven aan kinderen? 

Hechtingspatronen kunnen intergenerationeel worden overgedragen. Ouders met onveilige hechting hebben verhoogd risico om dit door te geven. Bewustwording en werk aan eigen patronen doorbreekt deze cyclus.

Wat is het verschil tussen gehechtheid en verliefde gevoelens? 

Gehechtheid is een dieper, meer stabiel emotioneel systeem dat veiligheid en verbinding regelt. Verliefdheid is tijdelijk en hormonal gedreven. Veilige hechting vormt de basis voor gezonde, langdurige liefdesrelaties.

Kun je verworven veilige hechting zonder therapie ontwikkelen? 

Hoewel professionele hulp vaak waardevol is, kunnen ondersteunende relaties met familie, vrienden of partners ook bijdragen aan veilige hechting. De aanwezigheid van minstens één betrouwbare hechtingsfiguur is essentieel.

Conclusie: het is nooit te laat voor veilige hechting

Onveilige hechting uit je kindertijd hoeft niet je toekomst te bepalen. Door de vijf stappen van verworven veilige hechting – begrijpen, steun toelaten, zelfbeeld herzien, patronen doorbreken en vertrouwen opbouwen – kun je je relaties fundamenteel transformeren.

De sleutel ligt in het vinden van minstens één persoon die een veilige hechtingsfiguur voor je kan zijn, gecombineerd met de moed om kleine risico’s te nemen in het gebied van vertrouwen en intimiteit. Elke nieuwe positieve ervaring helpt om oude, beperkende overtuigingen te herschrijven.

Of je nu worstelt met verlatingsangst, bindingsangst, of het gevoel dat je er alleen voor staat – verandering is mogelijk. Met geduld, de juiste ondersteuning en consistente zelfreflectie kun je groeien naar de veilige, vervullende relaties die je verdient. Je verleden heeft je gevormd, maar het hoeft je toekomst niet te beperken.

Meer lezen over hechting en relatiepatronen

• Leer jouw hechtingsstijl kennen
• Veilige hechting: je geborgen, verzorgd, en geliefd weten – Leer meer over de basis van veilige hechting
• Bindingsangst en verlatingsangst in relaties – Begrijp deze patronen en hoe je ermee omgaat
• Verliefd! Hoe overwin je bindingsangst en verlatingsangst in de relatie?

Bronvermeldingen

1. Hazan, C., & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524.
2. Siegel, D. J. (2012). The Developing Mind: How Relationships and the Brain Interact to Shape Who We Are. Guilford Press.
3. Main, M., & Goldwyn, R. (1984). Predicting rejection of her infant from mother’s representation of her own experience. Child Abuse & Neglect, 8(2), 203-217.
4. Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, and Self-regulation. Norton Professional Books.