Foto: Taylor Hernandez
Hoe ontstaan bindingsangst en verlatingsangst?
Bindingsangst en verlatingsangst ontstaan op het moment dat de nabijheid en liefde van een ander onveilig is. Dit kan in je jeugd zijn geweest in de manier waarop je gehecht bent. Het kan ook ontstaan op volwassen leeftijd. Bijvoorbeeld als je je te lang bevond in een ongezonde relatie, je partner vreemdging, je geliefde plotseling overleed of na een echtscheiding. Liefde ontvangen en geven is niet meer vanzelfsprekend.
In deze blog kijken we naar de invloed van hechting en daarvoor gaan we terug naar onze eerste liefdesrelaties: die met onze ouders. We leren in de eerste jaren van ons leven, in relatie met onze ouders over veiligheid, vertrouwen, en intimiteit. En we ontwikkelen strategieën om situaties, waarin de verbinding lijkt weg te vallen, het hoofd te bieden.
In deze blog kijken we naar hoe dit tot uitdrukking komt in een relatie, wat symptomen en oorzaken zijn. Het helpt om beter te begrijpen wat er werkelijk speelt. In de blog Verliefd! Hoe overwin je bindingsangst en verlatingsangst in de relatie? gaat het over hoe je deze angsten kunt overwinnen.
Maar eerst gaan we in op de symptomen van bindingsangst en verlatingsangst. Wat merk je bij jezelf en je parter?
Bindingsangst in relaties
Mensen met bindingsangst ervaren stress en benauwdheid als een ander te dichtbij komt. Dat kan in een partnerrelatie zijn, maar ook in vriendschapsrelaties. Je hebt snel het gevoel dat de ander te dichtbij komt, en te snel te veel van je wil. Als de ander ver van te voren gezamenlijke activiteiten wil vastleggen, voel jij je al snel minder vrij om zelf te kiezen. Je hebt wat meer tijd nodig om je te openen en je te verbinden.
Als je gevoelig bent voor bindingsangst dan voelt een relatie snel drukkend. Je wordt sneller overspoeld door je eigen emoties en die van de ander en dat gebeurt zeker als je de ander ervaart als claimend (die appt bijvoorbeeld meteen na een date wanneer hij of zij je weer ziet). In het begin hou je liever wat meer afstand en het is fijn als je ruimte ervaart om bij jezelf te voelen dat je zelf ook behoefte hebt aan het contact met de ander.
Kenmerkend voor bindingsangst is dat je graag een muurtje om je heen bouwt. Een strategie om dit te doen is door heel kritisch zijn over het gedrag van de ander en de relatie. Dit helpt je om afstand te houden. In feite ben je bang om gekwetst te worden als je je kwetsbaar opstelt. Het kan daarom best even duren voordat je je diepere gevoelens in een vriendschap of met een partner deelt.
Symptomen van bindingsangst
Hoe herken je bindingsangst? Houd in gedachten dat de genoemde kenmerken (ook bij verlatingsangst hierna) het uiteinde van het continuüm beschrijven. De werkelijkheid is vaak veel genuanceerder en minder zwart-wit.
- Jij zal je partner niet zomaar vertrouwen; daar gaat langere tijd overheen. Helaas kun je, wanneer het vertrouwen er wel is, zo weer in het wantrouwen schieten als er iets negatiefs gebeurt;
- Je zorgt ervoor dat je niet afhankelijk wordt van je partner en hebt er moeite mee als je partner zich afhankelijk van jou opstelt. Zeker als dat lang duurt;
- Je vindt het lastig om dingen over jezelf te delen;
- Je kunt je moeilijk overgeven aan de nabijheid van je partner. Je gaat ervan uit dat het niet voor altijd duurt en je anticipeert al op het afscheid, waardoor je je niet echt verbindt.
Verlatingsangst
Bij verlatingsangst ben je bang dat de ander bij je weg gaat of dat de persoon waar je veel om geeft iets overkomt. Omdat je zo bang bent, ben je steeds op zoek naar signalen dat het goed zit tussen jullie. Je vraagt veel aandacht, waardering en erkenning voor de dingen die je voor de ander doet. Je wilt de ander absoluut geen aanleiding geven om aan de relatie te gaan twijfelen en dat maakt dat je erg op de behoeften van de ander gericht bent, en die van jezelf kunt vergeten.
Dit zorgt voor een onevenwichtigheid in de relatie. De ander krijgt niet eens de ruimte om te kunnen zien wat jouw behoeften zijn en heeft vaak niet gevraagd om wat jij allemaal geeft. Ook krijgt hij of zij steeds het gevoel dat hij in de schuld staat omdat er een disbalans tussen geven en nemen ontstaat. En ergens ben jij zelf gefrustreerd dat je niet terug krijgt wat je in de relatie stopt. Dit versterkt weer je gevoel van onzekerheid en dat je niet goed genoeg bent.
Symptomen van verlatingsangst:
- Je hebt niet echt geleerd om te vertrouwen en daardoor is jouw vertrouwen soms meer een ‘overgeven’ aan de ander. Daarmee leg je jouw wel en wee als het ware in de handen van je partner;
- Je wil graag de hele tijd in contact met je partner zijn. Alles heeft echter zijn ritme en ook nabijheid en afstand. Als je partner weer op zichzelf wil zijn, voel je dat als een afwijzing;
- Je maakt je veel zorgen dat jij meer om je partner geeft dan hij/zij om jou. Je kunt je dan zo onzeker gaan voelen dat je dat gaat testen;
- Je zoekt naar manieren om ‘even in beeld te zijn’ als je het gevoel hebt dat je het contact verliest. Je kunt echter de mate en intensiteit van het contact lastig afstemmen op de behoefte van je partner, die zich overweldigd kan voelen.
Hechting en de manier waarop we partnerrelaties aangaan
Het lijken twee tegenpolen, maar bindingsangst en verlatingsangst gaan beiden over angst voor verlies van liefde en aandacht, en hoe je afwijzing kunt voorkomen. Zowel bindingsangst als verlatingsangst zijn hechtingsstrategieën om jezelf te beschermen.
Kinderen zoeken naar contact en verbinding. Wanneer je bang, verdrietig of overstuur bent, heb je troost en de liefdevolle aanwezigheid van een ouder nodig. Je leert dan dat je de moeite waard bent om liefde en aandacht te ontvangen, en dat de ander heel erg bereid en beschikbaar is om die te geven.
Krijg je dat niet, en is een ouder of verzorger (emotioneel) afwezig en niet afgestemd op jouw behoeften, dan ervaar je dat als dat je niet de moeite waard bent om liefde te ontvangen. De ander is onbetrouwbaar en onveilig.
Je gaat óf beter je best doen om die liefde en aandacht alsnog te verdienen, óf je gaat het in je eentje oplossen. De eerste is de angstig gepreoccupeerde, ofwel vastklampende, hechtingsstijl. De tweede is de vermijdende hechtingsstijl. Je herkent hier al de strategieën van bindingsangst en verlatingsangst.
Ben ik veilig bij jou of niet?
Onderzoeken laten zien dat we onze hechtingsstrategieën terugzien in hoe we (intieme) relaties aangaan. In onze hechting ontwikkelen we bepaalde overtuigingen en verwachtingen over onszelf en de ander die bepalend zijn voor hoe we ons later gedragen.
In de basis draait het om de grote vraag: ‘Ben ik veilig bij jou of niet?’ Mensen hebben een aangeboren hechtingssysteem. We lezen aan de gezichten, lichaamshouding en acties van anderen af of we verbonden zijn met elkaar. Als er signalen zijn dat de verbinding verbroken is, of dreigt te raken, dan word je getriggerd in dit hechtingssysteem. Dat kan al iets kleins zijn zoals dat de ander later thuis komt dan afgesproken. En het kan iets groots zijn, zoals vreemd gaan.
Je hechtingssysteem wordt door deze trigger ‘aan’ gezet en dat betekent dat je probeert om de verbinding te herstellen. Degene met verlatingsangst (vastklampende hechtingsstrategie) gaat zorgen dat hij zo snel mogelijk weer in contact is met de ander, en wil bevestiging dat alles weer goed is. Degene met bindingsangst (vermijdende hechtingsstrategie) neemt afstand om zijn emoties weer tot rust te brengen. Pas dan komt er weer ruimte om terug in contact te gaan.
“Kan ik zowel bindingsangst als verlatingsangst hebben?”
Dit is een vraag die ik vaak hoor. En ja, dat kan. Sterker nog: dat komt veel voor. De meeste mensen zijn in de basis veilig gehecht. Toch kennen we allemaal ook onveiligheid. De meesten van ons bewegen tussen de hechtingsstijlen op en neer al naar gelang de context.
Je ontwikkelt op basis van de ervaringen met je ouders een bepaalde stijl, maar je hebt verschillende verzorgers en je kunt in je later, bijvoorbeeld in vriendschaps- of liefdesrelaties, andere patronen aanleren. We wisselen onder verschillende omstandigheden. Wat in een specifieke relatie op dat moment getriggerd wordt, bepaalt dan vanuit welke stijl je reageert.
4 kernthema’s die verstoord raken
Er zijn vier thema’s die verstoord raken als je bindingsangst of verlatingsangst hebt. En dat zie je met name terug in relaties. Niet alleen romantische relaties trouwens. Ook in een vriendschap of werkrelatie kun je problemen in de verbinding vaak goed in kaart brengen aan de hand van deze vier thema’s:
- Vertrouwen: er op vertrouwen dat er vanzelfsprekend een plek voor jou is en dat je die mag innemen. Daarnaast gaat het om het vertrouwen dat je in anderen stelt.
- Afstemming: een gezonde balans in afstemming op wat je zelf nodig hebt, jouw eigen behoeften, en afgestemd zijn op die van de ander.
- Autonomie: jezelf kunnen zijn en een goed contact hebben met je eigen verlangens en kwaliteiten en van hier uit, in verbinding met anderen, je eigen richting kunnen bepalen.
- Verbinding: jezelf delen en intiem kunnen zijn met iemand ander.
Deze thema’s zijn voor iemand met bindingsangst hetzelfde als voor iemand met verlatingsangst. Het uit zich alleen anders.
In de blog Verliefd! Hoe overwin je bindingsangst en verlatingsangst in de relatie? lees je hier meer over.
Interessant om verder te lezen:
