Hoe herken je dat je een pleaser bent en hoe stop je ermee?

In essentie

• Pleasen is meer dan aardig zijn. Het is een diep ingesleten patroon waarbij je voortdurend de ander centraal stelt en jezelf uit het oog verliest.
  
  
• De oorsprong ligt vaak in je jeugd. Oude hechtingspatronen, lage zelfwaardering of trauma kunnen de basis vormen van pleasegedrag.
  
  
• Je raakt het contact met je authentieke zelf kwijt. Je weet niet meer goed wat je zélf wilt, voelt of belangrijk vindt.
  
  
• Pleasen kan relaties oppervlakkig en onbevredigend maken. Als je je voortdurend aanpast en je eigen behoeften niet uitspreekt, ben je niet werkelijk zichtbaar in het contact. De ander leert jou niet echt kennen, en dat kan leiden tot verwarring, afstand of verwijdering. Op den duur kun je je eenzaam gaan voelen, zelfs in relaties die ogenschijnlijk hecht lijken.
  
  
• Herstel begint bij het serieus nemen van je eigen emoties. Door weer te luisteren naar je innerlijke kompas, herstel je de balans tussen geven en ontvangen.
  
  

Wat is een pleaser precies?

Een pleaser is iemand die zich constant afstemt op de behoeften van anderen, ten koste van zichzelf (1). Als je iemand bent die anderen graag pleast, stem je je af op wat anderen nodig hebben. Anderen zien je vaak als vriendelijk, behulpzaam en vinden je prettig gezelschap. Maar jij verliest het contact met je eigen behoeften. 

Het is moeilijk voor jou om je eigen behoeften te verwoorden. Soms kun je ze in het contact met anderen niet eens goed voelen, omdat je zo bent afgestemd op wat die ander nodig heeft. Vaak kom je zelf tekort en kom je pas aan je eigen behoeften toe als je weer alleen bent. Je hebt dus regelmatig tijd alleen nodig om weer bij te tanken.

Hoe herken je pleasegedrag bij jezelf?

Pleasegedrag herken je aan een hoge mate van empathie die er vooral op is gericht om met anderen mee te bewegen, moeite met ‘nee’ zeggen, en het vermijden van conflicten. Onderstaande opsomming is niet uitsluitend van toepassing bij please-gedrag, maar kunnen wel een indicatie zijn om eens voor jezelf te onderzoeken hoe dat bij jou zit. Veel van deze gedragingen worden herkend als signalen van pleasegedrag (2).

• Je bent empathisch, maar je gebruikt die kwaliteit vooral om voor anderen te zorgen.
• Je wilt graag voldoen aan de verwachtingen van de ander, zelfs als je niet weet wat die zijn.
• Je gaat mee in dingen die je niet wilt. Of je doet niet wat je zelf graag wil doen als je denkt dat de ander dat niet wil.
• Je vindt het moeilijk om nee te zeggen.
• Je wil graag dat een ander je aardig vindt en je zorgt voor hem of haar om goedkeuring te krijgen.
• Je zegt snel ‘sorry’, ook als iets niet jouw schuld is.
• Je voelt je schuldig als een ander iets voor jou doet.
• Je wilt altijd maar voorkomen dat je een last bent voor een ander.
• Je gaat voorbij aan je eigen behoeften en spreekt jezelf niet uit.
  
  

Wat is het verschil tussen pleasen en fawning?

Pleasen, meegaan in wat de ander wil, kan ook een strategie zijn wanneer je je bedreigd voelt. Het is dan een poging om het gedrag van de ander te de-escaleren zodat die je niet sociaal, psychisch of fysiek (verder) kan beschadigen.

We noemen dit fawning en dit is een trauma-respons en vraagt een andere benadering. Ook in dat geval kun je baat hebben bij de tips in dit artikel, maar het is dan goed om te werken aan het onderliggende (relationele) trauma.

Welke gevolgen heeft pleasen voor je jezelf en je relaties?

Pleasen leidt tot stress, het vermijden van sociale contacten, verlies van authenticiteit, en oppervlakkige relaties.

Contacten vermijden, stress, en angst

Als je altijd bent afgestemd op wat een ander nodig heeft, en slecht voor je eigen behoeften kunt zorgen als je in contact bent, dan kun je je voorstellen dat sociale contacten heel stressvol worden. Je bent voedend voor de ander, maar haalt er zelden zelf wat uit. Een gevolg kan dan ook zijn dat je contacten gaat vermijden en dat je je terug gaat trekken op jezelf. Langdurige stress kan daarnaast ook angstgevoelens en somberheid oproepen. Dit is een natuurlijke reactie van je systeem dat eigenlijk het evenwicht terug zoekt.

Uit balans raken

Andere mensen helpen kan juist ook zorgen voor positieve gezondheidseffecten, maar het gaat er helemaal om vanuit welke innerlijke motivatie je dat doet. Het kan positieve gezondheidseffecten hebben als het vanuit intrinsieke motivatie gebeurt (3).

Als je echt intrinsiek wilt helpen, en je hebt voldoende energie dan zorgt het voor een versteviging van sociale verbindingen en een toename van de gelukshormonen in je lichaam. Handel je om goedkeuring te krijgen, en onderliggend vanuit angst, dan kun je het contact met jezelf verliezen. Je loopt dan het risico veel te veel te geven en de balans te verliezen.

Je verliest het contact met je authentieke kern

Je kunt zo afgestemd zijn op anderen dat je het contact met jezelf verliest, je eigen behoeften niet meer kan verwoorden, of niet meer kan aangeven wat jij belangrijk vindt. Je verliest dan het contact met je innerlijke authentieke kern. Aanpassen is een ding, jezelf verliezen is iets anders. De vaardigheid om je gedachten en gevoelens uit te drukken, terwijl je rekening houdt met de mening van anderen, noemen we authenticiteit. Ten diepste is dat trouw zijn aan je zelf.

Relaties worden oppervlakkiger: Wie ben jij eigenlijk?

Pas jij jezelf te veel aan, dan ben je niet zichtbaar voor de ander. Hij weet niet goed wat hij aan je heeft en vroeg of laat wreekt zich dat. Bovendien is het niet goed voor je zelfbeeld. Je laat jezelf steeds weer in de steek en geeft jezelf daarmee de boodschap dat je niet de moeite waard bent om rekening mee te houden. En als jij dat niet doet, waarom zou een ander dat dan doen?

Waar komt pleasegedrag vandaan?

Pleasegedrag ontstaat meestal door vroege hechtingspatronen, lage zelfwaardering en soms door traumatische ervaringen. Pleasen lijkt erg onschuldig en makkelijk te veranderen. Als je het bovenstaande leest, kun je tot de conclusie komen dat je gewoon vaker ‘nee’ moet zeggen. Het punt is dat please-gedrag vaak diep geworteld ligt in oude hechtingspatronen (4).

In jouw zelfbeeld kan verankerd liggen dat je jezelf niet zo de moeite waard vindt en dat een ander moet bevestigen dat het ok is dat je er bent. Denk bijvoorbeeld aan een ouder die zelf een laag zelfbeeld heeft of sociaal angstig is. Of als je leert dat je er alleen mag zijn als niemand last van je heeft. Of ervaringen van gepest worden op school.

Soms is het een norm in het gezin om de behoeften van anderen voorop te stellen: ‘doe de ander een plezier’ kan voorbeeldgedrag zijn van belangrijke mensen om je heen, waardoor dat vanzelfsprekend wordt.

Je krijgt het gevoel dat je niet de moeite waard bent als je niet voor anderen zorgt. Je ontwikkelt in zo’n situatie hele mooie kwaliteiten zoals een ander goed kunnen aanvoelen, empathie, en zorgzaamheid. De klus die je later in je leven te doen hebt, is om te leren om die kwaliteiten ook voor jezelf te gebruiken.

Je moet leren dat je steeds terug kunt naar je zelf en contact kunt maken met je innerlijke kompas. Je kunt dan ruimte maken voor de dingen die voor jou belangrijk zijn, en dat brengt ook het evenwicht in de relatie met een ander terug. De kans dat je emotioneel uitgeput raakt wordt kleiner, want je zorgt dat je zelf ook gevoed wordt.

Hoe stop je met pleasen?

Je kunt leren stoppen met pleasen door je emoties serieus te nemen, regelmatig terug te keren naar je eigen middelpunt en oude patronen te onderzoeken.

1. Neem je emoties serieus. Emoties zijn de tools van je systeem dat zoekt naar evenwicht. Het gaat er om dat je weer vertrouwen krijgt in je eigen ‘ja’ en ‘nee’. Accepteer je emoties en kijk wat ze je willen zeggen. Dat is wat anders dan ze uitleven. Je behoeften, eigen wensen en grenzen, onder ogen zien en daar naar luisteren is een allereerste stap naar zelf-waardering. Zelfcompassie speelt hierin een sleutelrol: het vermogen om jezelf met mildheid tegemoet te treden in plaats van jezelf te veroordelen (5).

2. Zorg dat je terug keert naar je eigen middelpunt. Iedere keer dat je jezelf in de steek laat, haal je jezelf weer terug en ga je in gesprek met jezelf. Ga wandelen, fietsen, staren uit het raam, of een cappuccino drinken in je lievelingstentje. Je weet zelf het beste op welke plek jij weer in je eigen middelpunt komt. Ben je ergens met anderen: trek je even terug zodat je ruimte maakt voor je eigen gedachten. Vragen die je jezelf kunt stellen zijn: Wat vind ik? Wat wil ik? Mis ik iets op dit moment?

3. Jonge ervaringen. Neem de tijd om stil te staan bij hoe jouw ervaringen je in je jonge leven je gevormd hebben. Wat was voedend voor jou? Heb je dingen gemist? Waren er nare ervaringen? Wie of wat heeft je erdoor heen geholpen? Wat soms helpt, is om een foto van jezelf uit die tijd erbij te halen. Is please-gedrag diep verankerd in je doen en laten doordat het samenhangt met je hechting? Weet dan dat je hier met kleine stappen verandering in aan kunt brengen.

4. Innerlijke criticus. De innerlijke criticus is dat stemmetje dat altijd en overal kritiek op heeft. Het houdt niet van veranderingen en zal er alles aan doen, dat jij blijft wie je bent. Als je stopt met aardig zijn, stopt met anderen pleasen, dan kan dat voelen alsof je iets over jezelf afroept. En dus fluistert het stemmetje je vaak woorden toe als: ‘Doorzetten, niet zielig doen’. En: ‘Wat heeft dat graven in het verleden nou voor zin?’ Als je deze stem hoort, dan ben je dus daadwerkelijk iets aan het veranderen. Het is een teken dat je goed bezig bent!

Conclusie

Pleasen is meer dan alleen ‘te aardig zijn’ – het is een diep geworteld patroon dat vaak ontstaat door vroege ervaringen en hechtingspatronen. Het kan leiden tot stress, angst en het verlies van je authentieke zelf.

De weg naar herstel begint met erkenning en het serieus nemen van je eigen behoeften en wensen. Door regelmatig terug te keren naar je eigen middelpunt en oude patronen te onderzoeken, kun je stap voor stap leren om jezelf niet meer in de steek te laten.

Onthoud dat verandering tijd kost en dat kleine stappen leiden tot duurzame resultaten. Denk maar aan het butterfly-effect. De belangrijkste verandering is dat jij innerlijk ervoor kiest dat jij er ook toe doet en je plek en ruimte in mag nemen. Dat verandert vervolgens ook je contacten in de buitenwereld. 

Veelgestelde vragen over pleasegedrag

Verder verdiepen

Onderstaande artikelen kunnen je meer inzicht geven in hoe je uit pleasegedrag kunt stappen en hoe we ons leren aanpassen.

• Authentiek leven: Hoe blijf je trouw aan jezelf?
• Hechtingspatronen: Je verliezen in aanpassing
• Empathie als sleutel naar verbinding
  
  

Bronnen

1. Cookson, P. (2020). The liberated self: A people pleaser’s guide to better relationships. Unbelievable Freedom LLC.
2. Lancer, D. (2018). Are you a people-pleaser? Psych Central. https://psychcentral.com/lib/are-you-a-people-pleaser/
3. Post, S. G. (2005). Altruism, happiness, and health: It’s good to be good. International Journal of Behavioral Medicine, 12(2), 66–77. https://doi.org/10.1207/s15327558ijbm1202_4
4. Levine, A., & Heller, R. (2010). Attached: The new science of adult attachment and how it can help you find—and keep—love. TarcherPerigee.
5. Neff, K. (2011). Self-compassion: The proven power of being kind to yourself. William Morrow.
6. Walker, P. (2013). Complex PTSD: From surviving to thriving. Azure Coyote Publishing.