Foto: Kelly Sikkema
Ontwikkeling van een gevoel van identiteit, waarbij je een stevige basis van zelfvertrouwen en eigenwaarde ontwikkelt, vindt, volgens de ontwikkelingstheorie van Erik Erikson, plaats in een aantal fasen. In deze reeks kijken we wat iedere fase inhoudt. Het begint bij het ontwikkelen van vertrouwen en hechting. In totaal zijn er acht fases.
In deze blog kijken we naar de tweede fase, waarin we onze weg moeten vinden in de tegenstelling tussen onze eigen autonomie versus schaamte en twijfel. Autonomie gaat over een gevoel van psychologische vrijheid zelf dingen kunnen doen. Kinderen zijn gericht op het ontwikkelen van een groter gevoel van persoonlijke beheersing.
De tweede fase in het kort
Deze tweede fase van psychosociale ontwikkeling bestaat uit:
- Tegenstelling: autonomie versus schaamte en twijfel.
- Grote vraag: “Kan ik zelf dingen doen, of ben ik afhankelijk van de hulp van anderen?”
- Levensvaardigheid: invloed uitoefenen op je eigen leven, wilkracht
- Sociale interacties die belangrijk zijn: de ruimte krijgen om te kunnen kiezen en zelf dingen te doen
Net als Freud geloofde Erikson dat zindelijkheidstraining een essentieel onderdeel van dit proces was. De redenering van Erikson was echter heel anders dan die van Freud. Erikson geloofde dat het leren beheersen van de lichaamsfuncties leidt tot een gevoel van controle en een gevoel van onafhankelijkheid. Andere belangrijke gebeurtenissen zijn onder meer meer controle krijgen over wat je eet, waar je mee speelt, en welke kleding je aantrekt.
Controle krijgen op je wereld
Kinderen in dit ontwikkelingsstadium voelen dus vaak de behoefte om zelfstandig dingen te doen, zoals uitkiezen wat ze elke dag zullen dragen, hun eigen kleding aantrekken en beslissen wat ze zullen eten. Hoewel dit vaak frustrerend kan zijn voor ouders en verzorgers, is het een belangrijk onderdeel van het ontwikkelen van een gevoel van zelfbeheersing en persoonlijke autonomie.
Door kinderen keuzes te laten maken en, op hun niveau, controle te geven, kunnen ouders kinderen helpen een gevoel van autonomie te ontwikkelen.
Een kind dat steeds overruled wordt in zijn beslissingen, voor A kiest, maar B moet doen ‘omdat hij dat nog niet kan’, zal zichzelf als heel ontoereikend ervaren. Hij krijgt de boodschap dat hij niet juist kiest of het niet goed doet. Hij kan geen ervaring opdoen met de gevolgen van zijn keuzes en acties. Dat geeft een gevoel van schaamte en twijfel.
Als ouder stimuleer je de ontwikkeling van autonomie als je kinderen betrekt bij de belangrijkste zaken in hun leef- en leeromgeving. Als je afstemt op hun belevingswereld, hun inbreng waardeert, hun perspectief verkent. Wat denken ze, wat voelen ze, wat vinden ze belangrijk?
Conclusie
Tijdens de peutertijd verwerven kinderen nieuwe mentale en motorische vaardigheden en willen ze voor zichzelf gaan beslissen. Als de ouder hier op een redelijke manier mee omgaat, verwerft het kind autonomie. Kinderen die deze fase met succes voltooien, voelen zich veilig en zelfverzekerd, terwijl degenen die dat niet doen overblijven met een gevoel van niet genoeg kunnen en twijfel aan zichzelf.
Erikson geloofde dat het bereiken van een balans tussen autonomie en schaamte en twijfel zou leiden tot de vaardigheid om je eigen leven ter hand te nemen en daar je wil onder kunnen zetten.
