Foto: Lesly Juarez
EQ is het Emotie Quotient en is een maat voor je emotionele intelligentie. Iemand die emotioneel intelligent is, is goed in staat om zijn eigen emoties aan te voelen, te verwerken en te reguleren. Terwijl ons IQ zich richt op cognitieve vaardigheden, zoals geheugen en probleemoplossend vermogen, richt EQ zich op emoties. Je kunt het zien als een aanvulling op de traditionele intelligentiequotient (IQ).
Kenmerken van een hoog EQ
Volgens Daniel Goleman, een belangrijke onderzoeker op het gebied van emotionele intelligentie, bestaat EQ uit vijf belangrijke eigenschappen: zelfbewustzijn, zelfregulatie, motivatie, empathie en sociale vaardigheden. We lopen ze hieronder kort langs.
- Zelfbewustzijn: iemand met een hoog zelfbewustzijn kan zijn eigen emoties herkennen en begrijpen. Er is een groot reflectief vermogen. Door het ervaren van de eigen emoties is er een grote mate van contact met het eigen innerlijke leven.
- Zelfregulatie: het voelen en herkennen van emoties is een ding, er naar handelen is een tweede. Als je heel reactief reageert dan zit er weinig reflectie tussen het waarnemen van de emotie en de handeling. Mensen die hun eigen emoties niet alleen herkennen, maar ook heel goed begrijpen, kunnen veel beter doordacht en gericht er naar handelen en hierdoor beter sturing geven aan hun leven.
- Motivatie: dit is de drive om handen en voeten te geven aan je wensen en verlangens. Het gaat over je wil ergens onder zetten en doelen stellen, waardoor je dit langere termijn kunt volhouden. De drive komt oorspronkelijk voort uit het heel goed in contact staan met je verlangen.
- Empathie: empathie is het vermogen om de emoties van anderen te herkennen en te begrijpen. Je kunt je als het ware verplaatsen in hun schoenen.
- Sociale vaardigheden: iemand die goede sociale vaardigheden bezit, kan zichzelf goed uitdrukken en ook op de laag van emoties effectieve interacties aan gaan met anderen. Dit stelt je in staat om positieve relaties op te bouwen, conflicten op te lossen en een team te vormen of dat nu op je werk is, of thuis met je partner in de BV huishouden.
Zoals je ziet kun je de eigenschappen van EQ onderverdelen in intrapersoonlijke (in jezelf, gericht op je eigen emoties) vaardigheden en interpersoonlijke (in relatie tot anderen) vaardigheden.
Je kunt je EQ verhogen!
Je kunt vaardigheden leren om je emotionele intelligentie verder te ontwikkelen. Dit doe je door je bewustzijn van jouw eigen en andermans emoties te vergroten. Hoe meer je je bewust bent van je emoties, hoe beter je ermee kunt leren omgaan. Je lichaam speelt hierin de hoofdrol!
De intrapersoonlijke component van EQ verhogen (intern EQ)
De intrapersoonlijke component van EQ bevat de eigenschappen zelfbewustzijn, zelfregulatie en motivatie. Hier gaan we in op de eerste twee eigenschappen.
Bij zelfbewustzijn en zelfregulatie gaat het in de eerste plaats om het bewust waarnemen van je emoties. Dit is een voorwaarde voor het kunnen interpreteren ervan. Je kunt pas de boodschap van je emotie verstaan, als je weet waar het over gaat.
Je lichaam als gevoelsinstrument
Ons lichaam is eigenlijk een groot gevoelsinstrument. Emoties drukken zich uit in lichaamssensaties die worden opgewekt door het cardiovasculair, skeletmusculair, neuro-endocrien en autonoom zenuwstelsel (AZS). Het zijn biologische mechanismen. We weten allemaal dat bij angst onze spieren aanspannen en onze handen gaan zweten en trillen. Denk maar aan een belangrijk gesprek waarvoor je nerveus bent.
Als je emoties wilt leren herkennen en begrijpen, dan moet je weten hoe ze zich uitdrukken. Die uitdrukkingen blijken universeel te zijn: Iedere emotie heeft bijna identieke lichamelijke sensaties bij elk mens.
Finse onderzoekers brachten de lichamelijke sensaties van emoties in kaart, een soort bodymapping. Het was al bekend dat emoties te zien zijn aan je gezichtsuitdrukking, maar je hele lichaam doet mee. En nu is dat ook in kaart gebracht. Zelfs gevoelens waarvan je dacht dat ze in je hoofd zitten, creëren ook sensaties in de rest van je lichaam.
Het onderzoek onderbouwt daarmee dat om emoties te herkennen, te begrijpen en te verwerken we in ons lichaam moeten voelen.
Hierboven zie je de een aantal van deze lichaamskaarten van emoties, ofwel Bodily Maps of Emotions. Geel en rood laten een verhoogde ervaring van gevoelssensaties. Zwart is neutraal. Blauw is een verlaagde ervaring van gevoelssensaties. Een rood hoofd wijst op veranderingen in gedachten en gevoelens.
Gevoelens in de nek, schouders en armen is het meest prominent aanwezig bij emoties die ervoor zorgen dat we een beweging naar andere mensen maken, zoals bij woede en geluk. Minder energie in je armen en benen is kenmerkend voor verdriet en somberheid. Walging bleek een verhoogde activiteit in de regio van het spijsverteringsstelsel te veroorzaken. In tegenstelling tot alle andere emoties werd geluk geassocieerd met verhoogde sensaties over het hele lichaam.
Alle uitdrukkingen die we in onze taal kennen, kloppen dus! Iets drukt als een zware last op je schouders. Het voelt als een mes in je rug, of een stomp in je maag, we branden van verlangen, of we hebben een leeg gevoel. De uitdrukkingen in de taal kunnen in ieder land verschillen, maar de gevoelsuitdrukkingen, de lichamelijke beleving van de emotie, zijn hetzelfde.
De interpersoonlijke component van EQ verhogen: extern EQ, in relatie tot anderen
Interpersoonlijk, of extern EQ, richt zich op het begrijpen van de emoties van anderen, het tonen van empathie en sociale vaardigheden. Deze vaardigheden zijn de sleutel tot gezonde, warme relaties met anderen. Inlevingsvermogen en invoelend vermogen zijn key. Mensen met een hoog EQ zijn empathisch en kunnen zich goed verplaatsen in de gevoelens van anderen.
Het lijkt misschien minder voor de hand te liggen maar ook bij extern EQ speelt je lichaam een sleutelrol. Ook de emoties van anderen worden we ons namelijk bewust en kunnen we begrijpen via ons eigen lichaam. Hoe werkt dat?
Door spiegelneuronen kun je voelen wat een ander voelt
In het invoelen van de emoties van anderen en wat deze emoties voor hen betekenen, spelen de spiegelneuronen een cruciale rol. Dit is een speciale groep zenuwcellen in de hersenen. Een spiegelneuron is een zenuwcel die actief wordt als je iemand anders iets ziet doen. Je ziet bijvoorbeeld dat iemand te dicht bij een kaars komt en zijn hand terugtrekt en onwillekeurig voel je in je arm dezelfde terugtrekkende beweging. De neuron spiegelt het gedrag alsof je het zelf uitvoert.
Maar er is meer. Dit systeem is zo verfijnd dat je niet alleen de beweging in jezelf kunt voelen, maar ook de intentie daarvan. Spiegelneuronen zorgen er niet alleen voor dat je de bewegingen van een ander in jezelf voelt, maar ook de bedoeling en emotie die erachter zit. Als je iemand ziet die een vies gezicht trekt als hij een hap eten neemt, zul jij de emotie walging ervaren. Je hoeft niet na te denken over wat die persoon bedoelt met zijn vieze gezicht maar je begrijpt het instinctief.
We begrijpen anderen dus niet alleen door ons voor te stellen hoe iets voor hem of haar moet zijn, maar ook door het letterlijk in ons eigen lichaam te voelen.
Tips om je EQ te verhogen
Wil je je EQ verhogen, dan kan dat bijna niet anders dan via je lichaam. Je kunt leren om je meer bewust te worden van je eigen lichaamssensaties en op te merken wanneer deze veranderen.
Mindfulness en meditatie zijn enorme hulpmiddelen hierbij omdat ze je helpen om je aandacht in het hier-en-nu te brengen. Vervolgens wil je intunen op je lichaam en de sensaties die daar zijn. Een bodyscan is een voorbeeld van een praktische oefening waarin je dit bewust doet. Maar je kunt ook denken aan Yoga. Eigenlijk alle vormen van lichaamswerk waarin je op een bewuste en voelende manier contact maakt met je lichaam versterken dit vermogen.
Door in ‘het nu’ te zijn en je waarneming te ontwikkelen tijdens een emotie, kun je de ervaring van de emotie steeds beter toelaten. Tegelijkertijd wordt je neiging om er iets aan te doen, te fixen, of op te lossen, losgelaten. Hierdoor raken we minder verstrikt in een emotie en kunnen we de juiste “afstand” bewaren om alle informatie die er in zit daadwerkelijk uit te lezen.
Meditatie en mindfulness helpen je ook om open te staan voor anderen. Vaak hebben we allerlei filters en muurtjes, maar meditatie en mindfulness helpen om open te staan voor je ervaring in het contact met anderen. Misschien wel juist omdat je er niets mee hoeft, kun je leren om de ervaring welkom te heten met een niet-oordelende en accepterende houding.
Om je zelfbewustzijn, en het bewustzijn van wat je allemaal ervaart in het contact met een ander, te vergroten, kun je reflecteren op je emoties. Reflecteren is er wat langer bij stil staan, op je in laten werken, en er woorden aan geven. Je probeert te begrijpen waarom je je op een bepaalde manier voelt. Dit zal je helpen om beter te reageren op emotionele situaties.
Lees meer:
- https://herseninstituut.nl/over-het-brein/spiegelneuronen/
- Keysers, C. (2012). Het empathische brein. Waarom we socialer zijn dan we denken. Amsterdam: uitgeverij Bert Bakker.
- Nummenmaa, L., Glereana, E., Harib,R., & Hietanend, J.K. (2014) Bodily maps of emotions. PNAS | vol. 111 (2) 646–651
