Foto: Jessica Felicio
Hoe een rups een vlinder wordt
Een rups ondergaat zo’n volledige metamorfose en ziet er als rups en vlinder zo anders uit, dat je zou kunnen denken dat het twee verschillende insecten zijn. Maar nee, een rups is de larve van een vlinder. Hij kruipt over de grond, of hij zit op een blad, waar hij zich mee vol stopt. Onbewust van de enorme transformatie die hem te wachten staat.
Zijn belangrijkste taak is vervellen en groeien. Met iedere vervelling groeit de rups, maar als hij bij zijn laatste vervelling aangekomen is, stopt hij met eten en gaat hij op zoek naar een beschutte plek. Daar spint hij een draad, maakt zichzelf vast aan een tak en vervelt voor de laatste keer waarbij zijn laatste velletje de cocon wordt.
In deze cocon trekt hij zich een tot twee weken in stilte terug. Daar ondergaat hij een volledige transformatie. Het lijfje van de rups lost letterlijk op om weer opnieuw gevormd te worden. De stamcellen die al in de rups bestaan, en die bewaard blijven, voeden zich met de verteerde lichaamsresten en groeien uit tot een vlinderlijfje.
Het is niet zo dat de rups verandert in een vlinder: de rups wordt bijna helemaal afgebroken en de vlinder opnieuw opgebouwd. De cocon dient tijdens deze transformatie ter bescherming.
De rups is gestorven, de vlinder wordt geboren
Wanneer de vlinder volgroeid is, kruipt hij uit zijn cocon. Dit gaat niet gemakkelijk, hij moet zich letterlijk uit zijn cocon worstelen. Dit is nodig, want door de worsteling worden de vleugels ‘vol’ gepompt.
Er is een verhaal van een wetenschapper die vlinders bestudeerde. Hij had een cocon en op een dag opende die zich. De vlinder had een vleugel uit de cocon, maar de ander zat vast in de opening. Het beestje fladderde wanhopig met zijn vrije vleugel en om hem te helpen maakte de wetenschapper met een klein mesje de opening wat groter. De vlinder kon er nu uit. Hij kon echter zijn ene vleugel niet gebruiken en kon niet vliegen.
Het symbool voor transformatie en groei
We gebruiken de vlinder graag als symbool, omdat het zo’n prachtig insect is. Nuchtere kanttekening: maar liefst 75 procent van alle insecten, waaronder bijen, kevers, vliegen en motten, ontwikkelen zich zo spectaculair en groeien in vier stadia: ei, larve, pop en imago (het volgroeide insect).
Psyche: vlinder en ziel
Net zoals de rups door een transformatieproces gaat, worden ook wij mensen geconfronteerd met veranderingen en uitdagingen in ons leven. Het Griekse woord psyche betekent zowel vlinder als ziel. De Grieken zagen in de metamorfose van de rups tot vlinder een parallel met ons innerlijk leven en de spirituele reis die mensen maken.
Gedurende ons leven krijgen we te maken met moeilijke situaties. Situaties waar we ons toe moeten verhouden, situaties waar we een antwoord op moeten geven. In dat antwoord laten we zien wie we zijn. Als we zo’n situatie goed doorstaan hebben, zijn we vaak enorm gegroeid. Je kunt het zien als de vervellingen van de rups.
De nacht van de ziel
Situaties die we als heel heftig ervaren en waar we langere tijd mee worstelen, noemen we ook wel ‘de nacht van de ziel’. Het voelt bijna, net als de rups, alsof je verteerd wordt, en je weet niet of je wel weer aangroeit. Dit gaat over het loslaten van oude beperkende patronen, beelden en overtuigingen. Wat blijft er van je over als je het oude loslaat?
Niet-weten en weten
Dit is een proces van het een tijdje niet-weten. Er is geen pasklaar antwoord, en je moet de weg naar binnen gaan om daar jouw eigen antwoorden te vinden.
Net als de rups ben je op jezelf aangewezen. Vanuit het niet-weten ontstaat er op enig moment het weten. En de kracht om vanaf daar het hele proces te gaan vindt je vaak in dat basale weten: het weten dat dit is wat je moet doen. Je hebt geen idee waarom, of wat het je gaat brengen, maar toch heb je de stap gezet, waardoor je hier in terecht kwam. Dit geeft je het geduld en vertrouwen om de weg te gaan.
Net zoals de cocon zorgt voor bescherming en afzondering van de buitenwereld, zo hebben wij ook deze afzondering nodig om naar binnen te keren om daar de antwoorden te vinden. Antwoorden waarmee we onszelf terug vinden, of onszelf opnieuw uitvinden.
En als we eenmaal daar zijn, zien we de hele situatie, net als de vlinder, vanuit een ander perspectief. Het maakt je een ander mens. Net zoals de vlinder in uiterlijk en gedrag helemaal anders is dan zijn larve, is een mens die een transformatieproces doorgegaan is, ook als het ware een ‘nieuw mens’. Het is op dat moment ook helemaal helder waar ons pad ons tot dan toe naartoe geleid heeft en waarom het is zoals het is.
Hetzelfde en anders
Is er nog iets over van de rups in de vlinder? Onderzoekers van Georgetown University (Washington) zeggen van wel. Zij leerden rupsen om een bepaalde geur te verafschuwen en te vermijden. Toen de rupsen later vlinder werden, hadden ze nog steeds een hekel aan die geur en gingen ze er van weg. Dit wijst erop dat de vlinder zich zijn ervaringen uit zijn rups-tijd kan herinneren.
Vertaald naar ons mensen: als het gaat om complexe situaties en trauma’s, dan verdwijnen de nare gebeurtenissen uit het verleden niet. Je weet wat er is gebeurd, de ervaringen zitten in je geheugen. Maar je hebt het verwerkt (verteerd) en getransformeerd. Je bent er door gegroeid, je hebt je ontwikkeld, en je hebt het letterlijk overstegen.
Het vlindereffect
“De vleugelslag van een vlinder in Brazilië zou maanden later een orkaan in Texas kunnen veroorzaken”.
Dit is een uitspraak (1961) van Edward Norton Lorenz, een Amerikaanse wiskundige en meteoroloog. Een uitspraak die ik in mijn praktijk vaak aanhaal.
Het vlindereffect (in het Engels butterfly effect) is een term uit de chaostheorie. Wikipedia legt dat als volgt uit: in dynamische systemen is het resultaat van een proces gevoelig voor kleine afwijkingen in de beginsituatie. Dit kan binnen complexe ‘chaotische systemen’ (weer, de beurs, interacties in het dagelijks leven, etc.) tot enorme afwijkingen leiden.
Simpel geformuleerd: Een kleine verandering kan een groot verschil in effect veroorzaken.
Natuurlijk is ook dit weer een metafoor. De vleugelslag van een vlinder heeft niet voldoende impact om daadwerkelijk een orkaan te veroorzaken. En toch zit er een kern van waarheid in.
Wij mensen gaan door de nacht van de ziel met grote, maar ook met kleine stappen. Soms zet je grote stappen en neem je een resoluut besluit en gooi je het roer om. Andere keren ga je met kleinere stappen dezelfde weg vooruit. Ook met hele kleine stapjes zet je hele grote veranderingen in gang.
Wanneer je je steeds oriënteert op waar je bent, je eigen ritme volgt, en goed luistert naar de vraag op dat moment, zet je vanzelf de juiste passen. Het belangrijkste is dát je de weg gaat, en dingen niet uit de weg gaat. Ontloop je je lot, dan mis je je bestemming. Wanneer je de weg gaat, op jouw manier, merk je op een goede dag dat je gearriveerd bent.
