Foto (bewerkt) Sergio de Paula
Wat is pleasen?
Als je iemand bent die anderen graag pleast, stem je je af op wat anderen nodig hebben. Anderen zien je vaak als vriendelijk, behulpzaam en vinden je fijn gezelschap. Het is moeilijk voor jou om je eigen behoeften te verwoorden. Soms kun je ze in het contact met anderen niet eens goed voelen, omdat je zo bent afgestemd op wat die ander nodig heeft. Vaak kom je zelf tekort en kom je pas aan je eigen behoeften toe als je weer alleen bent. Je hebt dus regelmatig tijd alleen nodig om weer bij te tanken.
Waaraan herken je pleasegedrag?
Onderstaande opsomming is niet uitsluitend van toepassing bij please-gedrag, maar kunnen wel een indicatie zijn om eens voor jezelf te onderzoeken hoe dat bij jou zit.
- Je bent empathisch, maar je gebruikt die kwaliteit vooral om voor anderen te zorgen.
- Je wilt graag voldoen aan de verwachtingen van de ander, zelfs als je niet weet wat die zijn.
- Je gaat mee in dingen die je niet wilt. Of je doet niet wat je zelf graag wil doen als je denkt dat de ander dat niet wil.
- Je vindt het moeilijk om nee te zeggen.
- Je wil graag dat een ander je aardig vindt en je zorgt voor hem of haar om goedkeuring te krijgen.
- Je zegt snel ‘sorry’, ook als iets niet jouw schuld is.
- Je voelt je schuldig als een ander iets voor jou doet.
- Je wilt altijd maar voorkomen dat je een last bent voor een ander.
- Je gaat voorbij aan je eigen behoeften en spreekt jezelf niet uit.
Pleasen, meegaan in wat de ander wil, kan ook een strategie zijn wanneer je je bedreigd voelt. Het is dan een poging om het gedrag van de ander te de-escaleren zodat die je niet sociaal, psychisch of fysiek (verder) kan beschadigen. We noemen dit fawning en dit is een trauma-respons en vraagt een andere benadering. Ook in dat geval kun je baat hebben bij de tips in dit artikel, maar het kan daarnaast fijn zijn om te werken aan het onderliggende (relationele) trauma.
Gevolgen van pleasen
Contacten vermijden, stress, en angst
Als je altijd bent afgestemd op wat een ander nodig heeft, en slecht voor je eigen behoeften kunt zorgen als je in contact bent, dan kun je je voorstellen dat sociale contacten heel stressvol worden. Je bent voedend voor de ander, maar haalt er zelden zelf wat uit. Een gevolg kan dan ook zijn dat je contacten gaat vermijden en dat je je terug gaat trekken op jezelf. Langdurige stress kan daarnaast ook angstgevoelens en somberheid oproepen. Dit is een natuurlijke reactie van je systeem dat eigenlijk het evenwicht terug zoekt.
Uit balans raken
Andere mensen helpen kan juist ook zorgen voor positieve gezondheidseffecten, maar het gaat er helemaal om van waaruit je dat doet. Als je echt intrinsiek wilt helpen, en je hebt voldoende energie dan zorgt het voor een versteviging van sociale verbindingen en een toename van de gelukshormonen in je lichaam. Handel je om goedkeuring te krijgen, en onderliggend vanuit angst, dan kun je het contact met jezelf verliezen. Je loopt dan het risico veel te veel te geven en de balans te verliezen.
Je verliest het contact met je authentieke kern
Je kunt zo afgestemd zijn op anderen dat je het contact met jezelf verliest, je eigen behoeften niet meer kan verwoorden, of niet meer kan aangeven wat jij belangrijk vindt. Je verliest dan het contact met je innerlijke authentieke kern. Aanpassen is een ding, jezelf verliezen is iets anders. De vaardigheid om je gedachten en gevoelens uit te drukken, terwijl je rekening houdt met de mening van anderen, noemen we authenticiteit. Ten diepste is dat trouw zijn aan je zelf.
Relaties worden oppervlakkiger: Wie ben jij eigenlijk?
Pas jij jezelf te veel aan, dan ben je niet zichtbaar voor de ander. Hij weet niet goed wat hij aan je heeft en vroeg of laat wreekt zich dat. Bovendien is het niet goed voor je zelfbeeld. Je laat jezelf steeds weer in de steek en geeft jezelf daarmee de boodschap dat je niet de moeite waard bent om rekening mee te houden. En als jij dat niet doet, waarom zou een ander dat dan doen?
Oorzaken van pleasegedrag
Pleasen lijkt erg onschuldig en makkelijk te veranderen. Als je het bovenstaande leest, kun je tot de conclusie komen dat je gewoon vaker ‘nee’ moet zeggen. Het punt is dat please-gedrag vaak diep geworteld is in oude hechtingspatronen. Je hebt vaak als kind al geleerd dat je gewaardeerd werd of er mocht zijn, als je voor anderen aan het zorgen was.
In jouw zelfbeeld kan verankerd liggen dat je jezelf niet zo de moeite waard vindt en dat een ander moet bevestigen dat het ok is dat je er bent. Dit kun je geleerd hebben door ervaringen in je jeugd. Denk bijvoorbeeld aan een ouder die zelf een laag zelfbeeld heeft of sociaal angstig is. Of als je leert dat je er alleen mag zijn als niemand last van je heeft. Of ervaringen van gepest worden op school.
Soms is het een norm in het gezin om de behoeften van anderen voorop te stellen: ‘doe de ander een plezier’ kan voorbeeldgedrag zijn van belangrijke mensen om je heen, waardoor dat vanzelfsprekend wordt.
Complex trauma of ontwikkelingstrauma
Ook kunnen hele pijnlijke en traumatische ervaringen een rol spelen. Mensen die ervaringen hebben van gekwetst worden, afwijzing, of waarbij hun integriteit werd geschonden, kunnen anderen gaan pleasen om beschadigend gedrag bij de ander te voorkomen.
Als je deze ervaringen structureel, op jonge leeftijd, of in een kwetsbare periode later in je leven, meemaakt dan doet dat iets met je zelfbeeld. Je krijgt het gevoel dat je niet de moeite waard bent en niet vanzelfsprekend geaccepteerd wordt om wie je bent.
Ook kun je anderen als onveilig gaan ervaren. In jouw ervaring is een ander onvoorspelbaar en deze kan zich tegen je keren. Dit leidt ook vaak tot perfectionisme, zodat je maar niets fout doet en niets doet waar de ander aanstoot aan kan nemen.
Je ontwikkelt in zo’n situatie hele mooie kwaliteiten zoals een ander goed kunnen aanvoelen, empathie, en zorgzaamheid. De klus die je later in je leven te doen hebt, is om te leren om die kwaliteiten ook voor jezelf te gebruiken.
Je moet leren dat je steeds terug kunt naar je zelf en contact kunt maken met je innerlijke kompas. Je kunt dan ruimte maken voor de dingen die voor jou belangrijk zijn, en dat brengt ook het evenwicht in de relatie met een ander terug. De kans dat je emotioneel uitgeput raakt wordt kleiner, want je zorgt dat je zelf ook gevoed wordt.
Tips om te stoppen met pleasen
Hoe stop je met pleasegedrag en blijf je stevig bij jezelf?
1. Neem je emoties serieus
Emoties zijn de tools van je systeem dat zoekt naar evenwicht. Het gaat er om dat je weer vertrouwen krijgt in je eigen ‘ja’ en ‘nee’. Accepteer je emoties en kijk wat ze je willen zeggen. Dat is wat anders dan ze uitleven. Je behoeften, eigen wensen en grenzen, onder ogen zien en daar naar luisteren is een allereerste stap naar zelf-waardering.
2. Zorg dat je terug keert naar je eigen middelpunt
Iedere keer dat je jezelf in de steek laat, haal je jezelf weer terug en ga je in gesprek met jezelf. Ga wandelen, fietsen, staren uit het raam, of een cappuccino drinken in je lievelingstentje. Je weet zelf het beste op welke plek jij weer in je eigen middelpunt komt. Ben je ergens met anderen: trek je even terug zodat je ruimte maakt voor je eigen gedachten. Vragen die je jezelf kunt stellen zijn: Wat vind ik? Wat wil ik? Mis ik iets op dit moment?
3. Jonge ervaringen
Neem de tijd om stil te staan bij hoe jouw ervaringen je in je jonge leven je gevormd hebben. Wat was voedend voor jou? Heb je dingen gemist? Waren er nare ervaringen? Wie of wat heeft je erdoor heen geholpen? Het soms helpt is om een foto van jezelf uit die tijd erbij te halen.
Is please-gedrag diep verankerd in je doen en laten doordat het samenhangt met je hechting? Weet dan dat je hier met kleine stappen verandering in aan kunt brengen.
4. Innerlijke criticus
De innerlijke criticus is dat stemmetje dat altijd en overal kritiek op heeft. Het houdt niet van veranderingen en zal er alles aan doen, dat jij blijft wie je bent. Als je stopt met aardig zijn, stopt met anderen pleasen, dan kan dat voelen alsof je iets over jezelf afroept. En dus fluistert het stemmetje je vaak woorden toe als: ‘Doorzetten, niet zielig doen’. En: ‘Wat heeft dat graven in het verleden nou voor zin?’
Als je deze stem hoort, dan ben je dus daadwerkelijk iets aan het veranderen. Het is een teken dat je goed bezig bent! Je kunt als antwoord geven dat je van plan bent om jezelf niet meer in de steek te laten!
Verder lezen:
- Cookson, Paula. The Liberated Self: A People Pleaser’s Guide to Better Relationships. Unbelievable Freedom LLC (February 10, 2020), 2020.
- Lancer, Darlene. “Are You a People-Pleaser?” Psych Central, 8 Oct. 2018.
