Ben jij een pleaser? (Met tips om ermee te stoppen)

19 september 2023
Laatst bijgewerkt: 14 februari 2024

Sta jij altijd voor een ander klaar en verlies je daarbij jezelf uit het oog? Is de balans van geven en nemen helemaal zoek? Herken je bij jezelf please-gedrag? In dit artikel lees je over de oorzaken van pleasing, of ook wel people-pleasing genoemd, de gevolgen voor je psychische gezondheid, en je leert hoe je kunt stoppen met pleasegedrag en kunt zorgen voor je eigen (emotionele) behoeften. Je hebt goede voelsprieten en je ziet snel wat een ander nodig heeft. Soms hoeft iemand het niet eens aan je te vragen, maar ben je al bezig. Er is niets mis mee om iets voor een ander te doen, of om je een keer in te schikken. Maar als het een gewoonte is en de balans ontbreekt, kun je emotioneel uitgeput raken, gestresst en angstig.

Foto (bewerkt) Sergio de Paula

Wat is pleasen?

Iemand die anderen graag pleast, stemt zich heel erg af op wat anderen nodig hebben. Je kunt je goed afstemmen en anderen zien je als vriendelijk, behulpzaam en vinden je fijn gezelschap. Het is moeilijk voor jou om je eigen behoeften te verwoorden. Soms kun je ze in het contact met anderen niet eens goed voelen, omdat je zo bent afgestemd op wat die ander nodig heeft. Vaak kom je zelf tekort en kom je pas aan je eigen behoeften toe als je weer alleen bent. Je hebt dus regelmatig tijd alleen nodig om weer bij te tanken.

Waaraan herken je pleasegedrag?

Onderstaande opsomming is niet uitsluitend van toepassing bij please-gedrag, maar kunnen wel een indicatie zijn om eens voor jezelf te onderzoeken hoe dat bij jou zit.

Je bent empathisch, maar je gebruikt die kwaliteit vooral om voor anderen te zorgen.
Je wilt graag voldoen aan de verwachtingen van de ander, zelfs als je niet weet wat die zijn.
Je gaat mee in dingen die je niet wilt, of je doet niet wat je wel graag wilt als je denkt dat de ander dat niet wil.
Je vindt het moeilijk om nee te zeggen.
Je wil graag dat een ander je aardig vindt en je zorgt voor hem of haar om goedkeuring te krijgen.
Je zegt snel ‘sorry’, ook als iets niet jouw schuld is.
Je voelt je schuldig als een ander iets voor jou doet.
Je wilt altijd maar voorkomen dat je een last bent voor een ander.
Je gaat voorbij aan je eigen behoeften en spreekt jezelf niet uit.

Pleasen, meegaan in wat de ander wil, kan ook een strategie zijn als je je bedreigd voelt. Het is dan een poging om het gedrag van de ander te de-escaleren zodat die je niet psychisch of fysiek (verder) kan beschadigen. Dit is een trauma-respons en vraagt een andere benadering. Ook in dat geval kun je baat hebben bij de tips in dit artikel, maar het kan daarnaast fijn zijn om met een therapeut te werken aan het onderliggende (relationele) trauma.

Gevolgen van pleasen

Contacten vermijden, stress, en angst

Als je altijd bent afgestemd op wat een ander nodig heeft, en slecht voor je eigen behoeften kunt zorgen als je in contact bent, dan kun je je voorstellen dat sociale contacten heel stressvol worden. Je bent voedend voor de ander, maar wordt zelden zelf gevoed in contacten. Een gevolg kan ook zijn dat je contacten gaat vermijden en je terug gaat trekken op jezelf. Langdurige stress kan daarnaast ook angstgevoelens en somberheid oproepen. Dit is een natuurlijke reactie van je systeem dat eigenlijk het evenwicht terug zoekt.

Uit balans raken

Andere mensen helpen kan juist ook zorgen voor positieve gezondheidseffecten, maar het gaat er helemaal om van waaruit je dat doet. Als je echt intrinsiek wilt helpen, en je hebt voldoende energie dan zorgt het voor een versteviging van sociale verbindingen en een toename van de gelukshormonen in je lichaam. Handel je om goedkeuring te krijgen, en onderliggend vanuit angst, dan kun je het contact met jezelf verliezen. Je loopt dan het risico veel te veel te geven en de balans te verliezen.

Je verliest het contact met je authentieke kern

Je kunt zo afgestemd zijn op anderen dat je het contact met jezelf verliest, je eigen behoeften niet meer kan verwoorden, of niet meer kan aangeven wat jij belangrijk vindt. Je verliest dan het contact met je innerlijke authentieke kern. Aanpassen is een ding, jezelf verliezen is iets anders. De vaardigheid om je gedachten en gevoelens uit te drukken, terwijl je rekening houdt met de mening van anderen, noemen we authenticiteit. Ten diepste is dat trouw zijn aan je zelf.

Relaties worden oppervlakkiger: Wie ben jij eigenlijk?

Pas jij jezelf te veel aan, dan ben je niet zichtbaar voor de ander. Hij weet niet goed wat hij aan je heeft en vroeg of laat wreekt zich dat. Bovendien is het niet goed voor je zelfbeeld. Je laat jezelf steeds weer in de steek en geeft jezelf daarmee de boodschap dat je niet de moeite waard bent om rekening mee te houden. En als jij dat niet doet, waarom zou een ander dat dan doen?

Oorzaken van pleasegedrag

Pleasen lijkt erg onschuldig en makkelijk te veranderen. Als je het bovenstaande leest, kun je tot de conclusie komen dat je gewoon vaker ‘nee’ moet zeggen. Het punt is dat please-gedrag vaak diep geworteld is in oude hechtingspatronen. Je hebt vaak als kind al geleerd dat je gewaardeerd werd of er mocht zijn, als je voor anderen aan het zorgen was.

In jouw zelfbeeld kan verankerd liggen dat je jezelf niet zo de moeite waard vindt en dat een ander moet bevestigen dat het ok is dat je er bent. Dit kun je geleerd hebben door ervaringen in je jeugd. Denk bijvoorbeeld aan een ouder hebben die zelf een laag zelfbeeld heeft of sociaal angstig is. Of er alleen mogen zijn op bepaalde voorwaarden. Of ervaringen van gepest worden op school.

Soms is het een norm in het gezin om de behoeften van anderen voorop te stellen: ‘doe de ander een plezier’ kan voorbeeldgedrag zijn van belangrijke mensen om je heen, waardoor dat vanzelfsprekend wordt.

Ook kunnen hele pijnlijke en traumatische ervaringen een rol spelen. Mensen die ervaringen hebben van gekwetst worden, afwijzing, of waarbij hun integriteit werd geschonden, kunnen anderen gaan pleasen om beschadigend gedrag bij de ander te voorkomen.

Als je deze ervaringen structureel, op jonge leeftijd, of in een kwetsbare periode later in je leven, meemaakt dan doet dat iets met je zelfbeeld. Je krijgt het gevoel dat je niet de moeite waard bent en niet vanzelfsprekend geaccepteerd wordt om wie je bent.

Ook kun je anderen als onveilig gaan ervaren. In jouw ervaring is een ander onvoorspelbaar en deze kan zich tegen je keren. Dit leidt ook vaak tot perfectionisme, zodat je maar niets fout doet en niets doet waar de ander aanstoot aan kan nemen.

Je ontwikkelt in zo’n situatie hele mooie kwaliteiten zoals een ander goed kunnen aanvoelen, empathie, en zorgzaamheid. De klus die je later in je leven te doen hebt, is om te leren om die kwaliteit ook voor jezelf te gebruiken.

Je moet leren dat je steeds terug kunt naar je zelf en contact kunt maken met je innerlijke kompas. Je kunt dan ruimte maken voor de dingen die voor jou belangrijk zijn, en dat brengt ook het evenwicht in de relatie met de ander terug. De kans dat je emotioneel uitgeput raakt wordt kleiner, want je zorgt dat je zelf ook gevoed wordt.

Tips om te stoppen met pleasen

Hoe stop je met pleasegedrag en blijf je stevig bij jezelf?

1. Neem je emoties serieus

Emoties zijn de tools van je systeem dat zoekt naar evenwicht. Het gaat er om dat je weer vertrouwen krijgt in je eigen ‘ja’ en ‘nee’. Accepteer je emoties en kijk wat ze je willen zeggen. Dat is wat anders dan ze uitleven. Je emoties onder ogen zien en er naar luisteren is een allereerste stap naar zelf-waardering.

2. Zorg dat je terug keert naar je eigen middelpunt

Iedere keer dat je jezelf in de steek laat, haal je jezelf weer terug en ga je in gesprek met jezelf. Ga wandelen, fietsen, staren uit het raam, of een cappuccino drinken in je lievelingstentje. Je weet zelf het beste op welke plek jij weer bij je eigen middelpunt komt. Ben je ergens met anderen: trek je even terug zodat je ruimte maakt voor je eigen gedachten. Vragen die je jezelf kunt stellen zijn: Wat vind jij? Wat wil jij? Mis je iets op dit moment?

3. Jonge ervaringen

Neem de tijd om stil te staan bij hoe jouw ervaringen in je jonge leven je gevormd hebben. Wat was voedend voor jou? Heb je dingen gemist? Waren er nare dingen? Wie of wat heeft je erdoor heen geholpen? Het helpt soms om een foto van jezelf uit die tijd erbij te halen. Vaak veroordelen we onszelf alsof we volwassen waren. Voor jou als kind was wat je deed echter de beste strategie. Mildheid is geboden!

4. Innerlijke criticus

De innerlijke criticus is dat stemmetje dat altijd en overal kritiek op heeft. Het superego houdt niet van veranderingen en zal er alles aan doen, dat jij blijft wie je bent. Als je stopt met aardig zijn, met anderen pleasen, dan kan dat voelen alsof je iets over jezelf afroept. En dus fluistert het stemmetje je vaak woorden toe als: ‘Doorzetten, niet zielig doen’. En: ‘Wat heeft dat graven in het verleden nou voor zin?’

Als je deze stem hoort, dan ben je dus daadwerkelijk iets aan het veranderen. Het is een teken dat je goed bezig bent! Je kunt als antwoord geven dat je van plan bent om jezelf niet meer in de steek te laten!

Verder lezen: